همه‌گیری بعدی

همه‌گیری بعدی: وقتی جهان آماده می‌شود اما آمریکا عقب می‌نشیند

خلاصه

بعد از فروکش‌کردن طوفان کووید–۱۹، بسیاری از کشورها تصمیم گرفتند این تجربه نفس‌گیر را به سکوی پرشی برای آینده تبدیل کنند؛ آینده‌ای که در آن ویروس‌های ناشناخته می‌توانند مثل جرقه‌ای در علفزار، در چند هفته به آتشی جهانی بدل شوند. جهان شروع کرد به ساخت واکسن‌های سریع، داروهای موثر و شبکه‌های هشداردهنده‌ای که بتوانند ظهور بیماری‌های جدید را زودتر از همیشه شناسایی کنند.

اما درست در همین زمان، ایالات متحده—کشوری که زمانی رهبر بی‌چون‌وچرای این عرصه بود—به‌طور ناگهانی از این مسیر جهانی کنار کشید. تصمیمات دولت دونالد ترامپ و وزیر بهداشتش، رابرت اف. کندی جونیور، بیش از یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های کلیدی را متوقف کرد. کارشناسان می‌گویند این تصمیم‌ها نه‌تنها سرعت پیشرفت علمی را کند کرده، بلکه شکافی نگران‌کننده در دفاع زیستی آمریکا ایجاد کرده است. این گزارش تحقیقی نشان می‌دهد چرا این عقب‌نشینی آمریکا را در برابر «همه‌گیری بعدی» بیش از هر زمان دیگری آسیب‌پذیر کرده است.

در شهریورماه، رهبران ارشد سازمان‌هایی که وظیفه‌شان محافظت از جهان در برابر فاجعه‌هایی شبیه کووید۱۹ است، در اتاوا گرد هم آمدند. فضای جلسه پر بود از نقشه‌ها، نمودارها و بحث‌هایی درباره ویروس‌هایی که شاید هنوز حتی ظاهر نشده‌اند. نمایندگانی از چهار قاره حضور داشتند از سازمان جهانی بهداشت گرفته تا ائتلاف  CEPI، نهادی که نقشی کلیدی در توسعه واکسن‌های سریع دارد.

اما یک صندلی خالی به‌شدت جلب توجه می‌کرد: صندلی ایالات متحده.

این غیبت ساده نبود؛ نشانه عقب‌نشینی سریع و تاریخی کشوری بود که تا همین چند سال پیش رهبر بلامنازع آمادگی جهانی برای همه‌گیری محسوب می‌شد. آمریکا پس از شوک ماه‌های نخست کووید زمانی که هیچ واکسنی وجود نداشت و شمار مرگ‌ومیرها هر روز مثل عقربه ساعتی رو به بالا می‌رفت تصمیم گرفت آینده را از نو بسازد. برنامه این بود: ساخت داروها و واکسن‌هایی که نه‌فقط برای کووید–۱۹، بلکه برای دسته‌ای از ویروس‌های شناخته‌شده و حتی ویروس‌هایی که شاید هنوز خلق نشده‌اند، مؤثر باشند.

اما در ده ماه اخیر، رابرت اف. کندی جونیور، وزیر جدید بهداشت دولت ترامپ، این برنامه عظیم را ناگهان متوقف کرده است همراه با طرح‌های مکمل دیگری که برای شناسایی تهدیدهای نوظهور طراحی شده بودند.

گزارش‌ها نشان می‌دهد:

• بیش از یک میلیارد دلار بودجه توسعه واکسن و دارو لغو شده است.

• بیش از یک میلیارد دلار دیگر در وضعیت نامعلوم قرار دارد.

کریستینا کاسِتی، ویروس‌شناس برجسته و از مدیران سابق  NIAID، در گفت‌وگو با نشریه Science می‌گوید:

»کاری که اکنون انجام می‌شود، به شکل باورنکردنی به توان دفاعی آمریکا آسیب می‌زند. این تصمیم‌ها یک شکاف عظیم ایجاد کرده‌اند. «

ژنرال بازنشسته پل فریدریشس، مدیر پیشین دفتر سیاست‌های آمادگی و پاسخ به همه‌گیری‌ها در دولت بایدن، نیز هشدار می‌دهد:

»کندی جونیور در حال نابود کردن همه پیشرفت‌هایی است که در دوره نخست ترامپ به دست آمده بود«

این دفتر که زمانی حدود ۲۰ کارمند داشت، اکنون هیچ مدیر و کارمندی ندارد—دفترِ بدون ساکن!

فریدریشس می‌گوید این عقب‌نشینی، فقط در برابر ویروس‌های طبیعی خطرناک نیست؛ بلکه آمریکا را در برابر تهدیدهای بالقوه جنگ‌افزارهای زیستی نیز آسیب‌پذیرتر می‌کند:

»در تاریخ آمریکا سابقه ندارد که یک وزیر کابینه توانایی کشور برای شناسایی و پاسخ به تهدید را از بین ببرد و بعد با نوعی رضایت علنی این کار را اعلام کند. این رفتار، عملاً دیگران را دعوت می‌کند از این ضعف‌ها سوءاستفاده کنند«

برخی تحلیلگران ریشه این کاهش بودجه را در بازتاب سیاسی تجربه کووید می‌دانند جایی که ماسک زدن، قرنطینه و تعطیلی مدارس به نماد «دخالت بیش از حد دولت» تبدیل شد. علاوه بر آن، ترامپ همچنان به این باور چسبیده است که مؤسسه ملی بهداشت (NIH) از پژوهش‌های خطرناک در آزمایشگاهی چینی حمایت کرده که به‌زعم او ویروس کووید را ایجاد کرده است.

اما عنصر مهم‌تر، بی‌اعتمادی دیرینه کندی جونیور به واکسن‌ها خصوصاً واکسن‌های مبتنی بر mRNAاست. فناوری‌ای که بسیاری از دانشمندان آن را سریع‌ترین و انطباق‌پذیرترین بستر برای ساخت واکسن‌های آینده می‌دانند.

لاسی ویلیامز، مدیر ارتباطات راهبردی  NIH، در ایمیلی رسمی نوشت:

»  NIH  متعهد است پژوهش‌ها را در بالاترین استاندارد علمی انجام دهد… تحقیق درباره ویروس‌های تهدیدکننده سلامت عمومی همچنان اولویت است. بودجه‌ها تنها برای تمرکز روی علمی‌ترین و مؤثرترین پروژه‌ها هدایت می‌شوند. «

اما پشت صحنه، فضای ترس حاکم است. بسیاری از پژوهشگرانی که برای این گزارش با آن‌ها صحبت شده، به‌طور محرمانه اظهارنظر کرده‌اند یا گفته‌اند نمی‌توانند نام پروژه‌هایی را که ناگهان قطع شده‌اند، فاش کنند.

یک مقام ارشد سابق حوزه سلامت آمریکا که اکنون در نهادی با بودجه فدرال فعالیت می‌کند، این تصمیم‌ها را چنین توصیف می‌کند:

»خطرناک، مرگبار و کوته‌بینانه. «

او می‌گوید:

»توهم رایج این است که اگر اوضاع بد شد، با پول و قدرت کافی می‌توان مشکل را حل کرد. اما همه‌گیری‌ها این‌طور کار نمی‌کنند. «

در این میان، کشورهای دیگر تلاش خود را افزایش داده‌اند تا این خلأ آمریکایی را تا حدی جبران کنند اما همان‌طور که متخصصان می‌گویند، تجربه و نیروی انسانی از دست رفته به‌سادگی قابل جایگزینی نیست.

دواین وسمن، ایمنی‌شناس بیمارستان بریگهام، این وضعیت را با مثالی ساده توضیح می‌دهد:

»این شبیه این است که چون الان باران نمی‌بارد، پس چرا باید سقف خانه را تعمیر کنیم؟«

وقتی در دسامبر ۲۰۱۹، گروهی از مردم در بازار عمده‌فروشی غذاهای دریایی هوانان در ووهان چین با «پنومونی ویروسی ناشناخته» بیمار شدند، دانشمندان تنها چند هفته زمان نیاز داشتند تا بفهمند ویروس کرونا جدید SARS-CoV-2 وارد بدن انسان شده است. اما واکسن‌ها نزدیک به یک سال بعد در دسترس قرار گرفتند و قرص‌های مؤثر علیه ویروس، تقریبا دو سال طول کشید تا به بازار برسند.

در این مدت، اورژانس‌ها لبریز از بیماران شدند، ماسک و دستگاه تنفس مصنوعی کم بود، بیمارستان‌ها از چادر ساخته شدند و کامیون‌های یخچال‌دار به سردخانه تبدیل شدند. مدارس، خیابان‌ها و کسب‌وکارها سکوت را تجربه کردند و جهان شاهد یک بحران بی‌سابقه شد.

در سپتامبر ۲۰۲۱، دانشمندان ارشد دولت بایدن گزارشی به نام »آمادگی همه‌گیری در آمریکا: تحول ظرفیت‌ها «منتشر کردند. آن‌ها هشدار دادند که بیماری‌های جدید با سرعت فزاینده‌ای ظاهر می‌شوند و سفرهای جهانی، انتشار آن‌ها را تسریع می‌کند. علاوه بر این، افزایش تعداد آزمایشگاه‌های کار با پاتوژن‌های خطرناک احتمال حوادث را بیشتر کرده است.

این گزارش پیشنهاد کرد که ۶۵.۳ میلیارد دلار در بازه ۷ تا ۱۰ سال سرمایه‌گذاری شود:

• ۲۴.۲ میلیارد دلار برای واکسن‌ها

• ۱۱.۸ میلیارد دلار برای درمان‌ها

• ۳.۱ میلیارد دلار برای بهبود سیستم‌های پایش و هشدار زودهنگام

سه ماه بعد، NIAID  نیز برنامه‌ای برای آمادگی همه‌گیری منتشر کرد که شامل شناسایی پاتوژن‌های اولویت‌دار و سرمایه‌گذاری برای درک رفتار آن‌ها و توسعه واکسن‌ها و درمان‌ها بود.

کریستینا کاسِتی با همکاری آنتونی فاچی و دیگر دانشمندان، در ۲۰۲۲ فهرستی از ۱۲ خانواده ویروسی اولویت‌دار منتشر کردند. ویروس‌های کرونا در صدر قرار داشتند، نه فقط به دلیل کووید–۱۹، بلکه به علت شیوع‌های کوچک‌تر قبلی سندرم تنفسی حاد (SARS) و سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS). آنفلوآنزا نیز در لیست بود، بیماری‌ای که در سال‌های ۱۹۱۸، ۱۹۵۷ و ۱۹۶۸ باعث همه‌گیری‌های مرگبار شد.

HHS  فوراً شروع به تزریق بودجه به این اولویت‌ها کرد . BARDA نهاد توسعه دارو و واکسن برای مقابله با همه‌گیری‌ها و حملات زیستی در ۲۰۲۳ پروژه ۵ میلیارد دلاری NextGen  را برای پژوهش و توسعه واکسن‌ها و آنتی‌بادی‌های مونوکلونال علیه واریانت‌های آینده SARS-CoV-2 راه‌اندازی کرد.

NIAID  نیز برنامه‌های چندساله‌ای را آغاز کرد که صدها میلیون دلار برای R&D داروها و واکسن‌هایی که علیه شاخه‌های کامل خانواده‌های ویروسی مؤثر هستند، و همچنین برای پایش تهدیدهای نوظهور اختصاص یافت.

همچنین، همانطور که دانیل دفو در رمان ۱۷۲۲ خود اشاره کرده، انسان‌ها عادت دارند خطرات گذشته را فراموش کنند و این دقیقا همان اتفاق پس از کووید–۱۹ افتاد. حتی قبل از شروع دومین دوره ریاست جمهوری ترامپ، اهداف برنامه آمادگی همه‌گیری آمریکا شبیه رؤیا به نظر می‌رسید و ترس و اضطراب دوران کووید به بی‌تفاوتی تبدیل شد.

پنل مستقل آمادگی همه‌گیری در گزارش ژوئن ۲۰۲۴ نوشت:

»مردم از کووید–۱۹ خسته شده‌اند و پیشرفت‌ها در حال توقف است. این وضعیت خطرناک است. «

در آن سال، تنها ۲۷ دارو علیه ۱۱ ویروس اولویت‌دار در حال توسعه بالینی بودند و فقط ۷ واکسن به مرحله نخست آزمایش انسانی رسیدند. بنیاد راکفلر نیز مؤسسه آمادگی همه‌گیری خود را که در ۲۰۲۱ با بودجه ۱۵۰ میلیون دلار تأسیس کرده بود، تعطیل کرد.

دولت ترامپ از این بی‌توجهی استفاده کرد تا «تاریخ را بازنویسی کند» و اقدامات خود برای تضعیف تلاش‌های آمادگی همه‌گیری را توجیه کند. در اولین روز دوره دوم ریاست جمهوری، آمریکا از WHO خارج شد و دو ماه بعد، HHS  دستور توقف پژوهش‌های پایش حیوانی و انسانی پاتوژن‌ها را صادر کرد؛ به این دلیل که به‌گفته آن‌ها، این اقدامات «برای آمریکایی‌ها امن نیست و استفاده مناسب از مالیات‌دهندگان محسوب نمی‌شود»

بسیاری از پژوهشگرانی که نگران» بیماری X«  هستند پاتوژنی فرضی که می‌تواند جهان را دچار بحران کند ویروس آنفلوآنزا را بزرگ‌ترین تهدید می‌دانند. ویروس‌های آنفلوآنزای مرغی با قابلیت بیماری‌زایی بالا  (HPAI)  که معمولاً بین پرندگان مهاجر و طیور منتقل می‌شوند، از سال ۱۹۹۷ باعث شیوع‌های انسانی گاه‌به‌گاه شده‌اند.

اما سال گذشته، شیوع انفجاری زیرگونه H5N1 در گاوهای شیری آمریکا برای اولین بار نشان داد که این ویروس می‌تواند در حیوانات پستاندار تکثیر شود. هنگامی که ویروس به سرعت در میان گله‌ها گسترش یافت، فرصتی بی‌سابقه برای سازگاری با پستانداران پیدا کرد و خطر انتقال به انسان و احتمال همه‌گیری جهانی را به بالاترین سطح رساند.

برای مقابله با تهدید آنفلوآنزا، آمریکا بار دیگر به فناوری mRNA  روی آورد؛ همان تکنولوژی که مسیر واکسن کووید–۱۹ را تغییر داد. برنامه   Operation Warp Speed طرحی چندمیلیارد دلاری که ترامپ در دوره اول خود آن را پیش برد واکسین‌های mRNA را تنها ۱۱ ماه پس از شناسایی SARS-CoV-2 به بازار رساند، سرعتی که بسیاری از کارشناسان آن را غیرممکن می‌دانستند. این موفقیت، mRNA  را به ابزاری جذاب برای مقابله با همه‌گیری‌ها تبدیل کرد.

کریستینا کاسِتی می‌گوید:

»اگر بخواهید در برابر آتش‌سوزی سریع یک اپیدمی جدید مقابله کنید، هیچ چیزی حتی نزدیک به mRNA نیست. «

در ژوئن ۲۰۲۴، BARDA  تا ۱۷۶ میلیون دلار به Moderna اختصاص داد تا توسعه واکسن mRNA علیه H5N1  را تسریع کند. در ژانویه همان سال، این بودجه تا ۵۹۰ میلیون دلار دیگر برای مقابله با پنج زیرگونه خطرناک دیگر افزایش یافت.

اما در ماه مه، HHS  به Moderna اطلاع داد که قراردادها لغو شده‌اند. سخنگوی HHS گفت:

»پس از بررسی دقیق، ادامه سرمایه‌گذاری در واکسن H5N1 Moderna از نظر علمی یا اخلاقی توجیه‌پذیر نیست. این فناوری هنوز به‌طور کامل آزمایش نشده و دولت بایدن نگرانی‌های ایمنی مشروع را از مردم پنهان کرده است. «

سه ماه بعد،  HHS  اعلام کرد که برنامه توسعه واکسن‌های mRNA به‌طور هماهنگ متوقف می‌شود و ۲۲ پروژه با مجموع سرمایه‌گذاری نزدیک به ۵۰۰ میلیون دلار پایان یافتند. جَیانتا بهاچاتاریا، مدیر  NIH، در این باره گفت:

»از منظر سلامت عمومی، پلتفرم mRNA دیگر قابل اعتماد نیست.«

همچنین، برنامه بلندمدت توسعه واکسن‌های «همه‌گیر«  (pan-vaccines) نیز در وضعیت نامعلومی قرار دارد. مراکز نوآوری واکسن آنفلوانزا NIAID (CIVICs) که در سپتامبر ۲۰۱۹ راه‌اندازی شد، با بودجه حدود ۳۵۰ میلیون دلار در ۷ سال هدف داشت تا واکسن‌های جهانی آنفلوانزا تولید کند. اما بودجه‌ها تا سپتامبر ۲۰۲۶ پایان می‌یابند و NIAID هنوز برای ادامه برنامه بودجه جدیدی درخواست نکرده است.

در دنیای ویروس‌های کرونا نیز تلاش مشابهی برای واکسن‌های همه‌گیر آغاز شد، اما ناگهان متوقف شد. در طول همه‌گیری کووید–۱۹، واریانت‌های ویروسی به سرعت ظاهر شدند و محدودیت‌های واکسن‌های اولیه را نشان دادند. پژوهشگران به دنبال توسعه محصولاتی بودند که بتوانند علیه تمام واریانت‌های آینده SARS-CoV-2 و حتی SARS-CoV-3 عمل کنند.

در سپتامبر ۲۰۲۱، NIAID  به سه تیم چندرشته‌ای ۳۶.۳ میلیون دلار اعطا کرد تا علیه چند نوع کروناویروس و واریانت‌های ویروسی محافظت ایجاد کنند. بعدها این مبلغ به ۸۰.۷ میلیون دلار افزایش یافت تا چهار گروه دیگر نیز تحت پوشش قرار گیرند.

با این حال، بیشتر این کمک‌ها در اوت ۲۰۲۴ قطع شد و پژوهشگران مجبور شدند کار خود را سریعاً جمع‌بندی کنند. شکایت چند ایالت تنها بخشی از بودجه را بازگرداند، اما امید به تمدید کمک مالی از بین رفته بود.

پروژه‌های متوقف شده شامل واکسن‌های ترکیبی ضد کروناویروس و پژوهش‌های حیوانی نیمه‌تمام بود. پژوهشگران بسیاری، از جمله بارتون هینز از دانشگاه دوک، مجبور شدند آزمایش‌های میمون را متوقف کنند و حتی با بازگشت بودجه، قادر به ادامه کار نشدند.

همان‌طور که جورج پینتر، شیمیدان دانشگاه اموری می‌گوید:

»این مثل داستان هامتی دامپتی است: آن‌ها را از دیوار پرت کرده‌اند، اما چگونه می‌توان همه چیز را دوباره جمع کرد؟«

با این وجود، یک تلاش بزرگ و امیدوارکننده هنوز ادامه دارد: شبکه ReVAMPP  که NIAID در ۲۰۲۴ برای توسعه واکسن‌ها و آنتی‌بادی‌های مونوکلونال علیه پاتوژن‌های اولویت‌دار ایجاد کرد. نه گروه روی نه خانواده ویروسی اولویت‌دار کار می‌کنند و تا ۱۰۰ میلیون دلار در سال برای ۵ سال سرمایه دریافت کرده‌اند.

کریستینا کاسِتی توضیح می‌دهد:

»ReVAMPP برای پوشش همه موارد مهم طراحی شد، جز کروناویروس‌ها و آنفلوانزا که پیش از آن بودجه سنگینی دریافت کرده بودند. خدا را شکر که این برنامه هنوز ادامه دارد. «

BARDA نیز طی چند ماه گذشته دو کمک مالی بزرگ برای آمادگی همه‌گیری ارائه کرد:

• ۱۹.۵ میلیون دلار به شرکت فرانسوی Osivax برای آزمایش واکسن جهانی آنفلوانزا

• ۵۸ میلیون دلار به Cidara Therapeutics برای توسعه داروی پیشگیرانه گسترده بر اساس بخشی از آنتی‌بادی

کشورهای دیگر نیز تلاش‌های خود را پس از کووید–۱۹ افزایش داده‌اند:

• اروپا بیش از ۵۰۰ میلیون دلار روی R&D واکسن‌ها و درمان‌ها سرمایه‌گذاری کرده است

• در ژانویه ۲۰۲۶، برنامه‌ای ۶ ساله با بودجه تقریبی ۱۵۰ میلیون دلار برای تحقیق و توسعه مقابله با پاتوژن‌های اولویت‌دار آغاز می‌شود

• ژاپن با ایجاد SCARDA و بودجه ۸ میلیارد دلاری بین ۲۰۲۲ تا ۲۰۳۲، درصدد جایگزینی نقش آمریکا است

• چین آزمایشگاه ملی گوانگژو را برای کنترل بیماری‌های تنفسی تأسیس کرده است

سازمان‌ها و دانشگاه‌ها نیز در آمادگی برای همه‌گیری فعال هستند:

• CEPI  تا ۲۳۰ میلیون دلار برای توسعه محصولات علیه تمام بتاکروناویروس‌ها سرمایه‌گذاری کرده است

• WHO  مرکزی برای آموزش mRNA و تولید داخلی واکسن برای کشورهای کم‌درآمد ایجاد کرده است

• دانشگاه آکسفورد مؤسسه علوم همه‌گیری جدیدی دارد، و ایتالیا و استرالیا نیز مراکز مشابه ایجاد کرده‌اند

کریستینا کاسِتی می‌گوید که در جلسه اتاوا اعضای گروه انگیزه همکاری و همیاری داشتند، زیرا دیگر نمی‌توان روی آمریکا به‌عنوان شریک اصلی حساب کرد. او اضافه می‌کند:

»خوشبختانه برخی گروه‌های دیگر خارج از آمریکا این خلأ را جبران می‌کنند، زیرا در تصمیم‌گیری‌های مالی تابع ایدئولوژی نیستند و علم را دنبال می‌کنند. «