آریاطب
چرا نسل ما زودتر پیر می شود؟
خلاصه مقاله :
چرا نسل امروز، حتی در ۳۰ و ۴۰ سالگی، علائم پیری را زودتر تجربه میکند؟ پژوهشها میگویند ساعت زیستی ما تندتر از گذشته جلو میرود و عواملی مثل چاقی، استرس، آلودگی و حتی موجهای گرما بدن را سالها پیرتر از سن واقعی نشان میدهند. اما شگفتی اینجاست: دانشمندان میگویند میشود این ساعت را عقب کشید! از عادتهای سادهی روزمره گرفته تا تغییرات علمی که شاید تصورش را هم نکنید. اگر میخواهید بدانید چرا سریعتر پیر میشویم و چطور میتوانیم این روند را برگردانیم، ادامهی مطلب را از دست ندهید
چرا بعضیها زودتر پیر میشوند؟
حدود یک دهه پیش، خود من تصمیم گرفتم سن زیستیام را اندازه بگیرم. آن زمان میانههای ۴۰ سالگی بودم، بدنی سالم و لاغر داشتم و رژیم غذایی منظمی رعایت میکردم. وقتی نتیجه آمد، خوشحال شدم که از نظر زیستی حدود ۶ سال جوانتر از سن واقعیام بودم.
اما حالا، بعد از سالها اضافه وزن، کاهش ورزش، تجربه چند موج گرمای شدید و یک تراژدی شخصی، خودکشی همسرم، کاملاً احساس میکنم ۵۵ سالهام و بعید نیست که سن زیستیام هم از سن واقعی جلو زده باشد.
شاید باورش سخت باشد، اما این روند در سطح جهانی هم دیده میشود: مردم سراسر دنیا سریعتر از گذشته پیر میشوند. نسلی که پس از ۱۹۶۵ متولد شدهاند، نسبت به نسل قبلی، زودتر دچار بیماریهایی مثل دیابت، حمله قلبی و حتی سرطان میشوند.
پائولینا کورئا-بِروز، اپیدمیولوژیست دانشگاه شیلی، میگوید:
»چرا این اتفاق میافتد؟ چون ما سریعتر پیر میشویم. «
ساعت زیستی چیست و چگونه آن را اندازه میگیریم؟
سن تقویمی، یعنی تعداد سالهایی که از تولد گذشته، همیشه معیار دقیقی برای سن واقعی بدن نیست. برخی افراد ۱۰ سال یا بیشتر جوانتر یا پیرتر از سن تقویمیشاناند.
برای اندازهگیری دقیق، دانشمندان از »ساعتهای اپیژنتیک« (Epigenetic Clocks) استفاده میکنند، که تغییرات شیمیایی روی DNA را بررسی میکنند. این ساعتها کامل نیستند، اما به ما میگویند چه کسی سریعتر یا کندتر از دیگران پیر میشود.
چاقی: پیشرانهای برای پیری سریع
نخستین سرنخها از تحقیقات روی چاقی به دست آمد. در سال ۲۰۱۶، بئاتریز گالوس و تیمش در اسپانیا دریافتند که اثرات چاقی شبیه پیری است: اختلال در بافت چربی سفید، التهاب مزمن و آسیب به اندامهایی مثل کلیه، استخوان و قلب.
گالوس پرسید: شاید رابطه مستقیم نباشد. شاید چاقی باعث پیری زودرس شود و این پیری زودرس هم باعث ظهور بیماریهای دوران سالمندی شود. او و همکارانش این پدیده را »ادپیاِیجینگ« (Adipaging) نامیدند.
مثال تصویری: تصور کنید چربی اضافی در بدن مثل یک بار اضافه روی موتور ساعت زیستی عمل میکند و باعث میشود عقربهها سریعتر بچرخند.
پیری شتابگرفته: پیامدهای فراتر از چاقی
لورنزینی و همکارانش دریافتند که چاقی و پیری مسیرهای سلولی مشابهی را فعال میکنند:
-
اختلال در حسکردن مواد مغذی
-
اختلال در ارتباط سلولی
-
مشکلات متابولیسم پروتئین
-
کاهش کارکرد میتوکندریها
-
پیری سلولی (Senescence)
به بیان ساده، وقتی بدن تحت فشار است، سلولها دیگر درست تقسیم نمیشوند و پیر میشوند.
این روند حتی امید به زندگی را کاهش میدهد: مردان چاق بالای ۴۰ حدود ۶ سال و زنان حدود ۷ سال کمتر عمر میکنند.
تحقیقات طولی: اثر چاقی از نوجوانی و کودکی
مطالعات طولانی مدت نشان میدهند کسانی که از نوجوانی یا کودکی چاق بودهاند، سن زیستیشان ۴–۵ سال جلوتر از سن تقویمی است. در برخی افراد، اختلاف حتی به ۵۰٪ هم میرسد.
به بیان تصویری: اگر بدن یک ساعت داشته باشد، عقربهی ساعت این افراد نیم دور جلوتر از سن واقعیشان میچرخد!
چرا چاقی باعث پیری میشود؟
دو فرضیه اصلی وجود دارد:
-
چربی زیاد → التهاب مزمن → فعال شدن مسیرهای پیری
-
کالری زیاد → تحریک دائمی مسیرهای تغذیه → عدم فرصت ترمیم آسیبها
همچنین، عوامل دیگری مثل استرس، هورمون کورتیزول، آلودگی، تروما و گرمای شدید میتوانند این روند را تسریع کنند.
راهکارهایی برای عقب راندن ساعت زیستی
خوشبختانه، حتی اگر ساعت زیستی از سن واقعی جلو افتاده باشد، میتوان آن را به عقب برگرداند:
-
ورزش منظم: بهترین عامل کند کردن پیری
-
تغذیه سالم و متعادل
-
خواب کافی و با کیفیت
-
پرهیز از الکل و سیگار
برخی داروها، مثل Ozempic برای دیابت نوع ۲، نشان دادهاند که میتوانند سرعت پیری را کند کنند، اما هنوز برای استفاده به عنوان داروی ضدپیری توصیه نمیشوند.
جمعبندی
اگر فکر میکنید سن زیستیتان از سن واقعی جلوتر است، نگران نباشید. با تغییر سبک زندگی میتوانید ساعت زیستی بدنتان را دوباره هماهنگ کنید.
همانطور که نویسنده میگوید:
«من شاید دیگر نتوانم دوباره ۶ سال جوانتر باشم، اما اگر بتوانم فقط به سن واقعیام برسد، کافی است.»
تصور کنید: هر قدمی که برای ورزش، خواب بهتر یا تغذیه سالم برمیدارید، مانند عقب کشیدن عقربههای ساعت بدن است. این شاید مهمترین ساعت زندگی شما باشد.
یوتیوب مصرفی