مادر افسردگی‌ها

مادر افسردگی‌ها (The Mother of Depressions)

افسردگی پس از زایمان می‌تواند زندگی مادران تازه‌متولد را تهدید کند؛ داروی جدیدی درمان سریع و مؤثری ارائه می‌دهد
نویسنده: مارلا برادفوت
عکاس: آرین یون

مقدمه

تصور کنید مادری هستید که دختر تازه‌متولدش را در آغوش گرفته، اما احساس می‌کنید که در مه سنگینی گیر کرده‌اید و از همه کسانی که دوستشان دارید جدا شده‌اید. این دقیقاً همان تجربه‌ای است که بسیاری از مادران تازه‌زایمان با افسردگی پس از زایمان تجربه می‌کنند. این اختلال نه تنها بر روحیه و سلامت مادر تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند ارتباط حیاتی بین مادر و کودک را مختل کند. اکنون یک داروی جدید به نام زورانولون نوید می‌دهد که این وضعیت را سریع‌تر و مؤثرتر از داروهای قدیمی درمان کند. این مقاله داستان واقعی یک مادر، مسیر علمی کشف دارو و امیدهای آینده برای تشخیص و درمان افسردگی پس از زایمان را بررسی می‌کند.

فرو رفتن در مه: تجربه یک مادر

افسردگی پس از زایمان مانند مهی سنگین و غلیظ بر زندگی کریستینا لئوس فرود آمد و او را از خانواده‌اش جدا کرد. او می‌توانست دختر نوزاد، دو فرزند بزرگ‌تر و همسرش را ببیند، اما خود را مثل یک روح عبوری از جهانشان حس می‌کرد. «من فقط کارها را انجام می‌دادم، اما انگار داشتم از بالا به خانواده‌ام نگاه می‌کردم»، او به یاد می‌آورد.

لئوس، ۴۰ ساله و پرستاری در تگزاس، چندین نوع داروی ضدافسردگی و دوزهای مختلف را امتحان کرد، اما هیچ‌کدام مؤثر نبودند. او حتی به دوستی پیام داد و پرسید آیا می‌توانند دختر نوزادش، ویکتوریا، را نگه دارند. گرچه هرگز قصد آسیب به فرزندانش را نداشت، اما گاهی هنگام رانندگی به خانه فکر می‌کرد که چه می‌شد اگر از روی پل رانندگی می‌کرد. «اصلاً ترس از مرگ نداشتم. برایم مهم نبود چه اتفاقی می‌افتد»، او می‌گوید.

در دسامبر ۲۰۲۳، نه ماه پس از تولد ویکتوریا، پزشکش گفت که گزینه‌های درمانی محدود شده است: تزریق کِتامین (دارویی که فعالیت سلول‌های مغز را تغییر می‌دهد)، تراپی الکتروشوک یا بستری شدن در بیمارستان روان‌پزشکی. در همین زمان، لئوس چیزی در شبکه‌های اجتماعی دید: دارویی جدید مخصوص افسردگی پس از زایمان. برخلاف داروهای قدیمی مانند پروزاک، این دارو بر مواد شیمیایی مغز که در دوران بارداری به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرند اثر می‌گذارد. او با پزشکش صحبت کرد و شروع به مصرف دارو در روز اول سال نو ۲۰۲۴ کرد.

سه روز بعد، همه چیز تغییر کرد. لئوس می‌گوید: «در بزرگراه رانندگی می‌کردم و حس می‌کردم یک ابر سنگین از روی من کنار می‌رود. هر روز بهتر و بهتر شدم.» این دارو، زورانولون، که در سال ۲۰۲۳ توسط FDA تأیید شد، از آن زمان هزاران زن را از افسردگی رها کرده است.

افسردگی پس از زایمان: قاتل خاموش

شواهد نشان می‌دهد که برای مادران تازه‌زایمان، علت اصلی مرگ در سال اول پس از زایمان نه خونریزی و عفونت، بلکه مشکلات روانی است و افسردگی پس از زایمان نقش مهمی دارد. این اختلال تقریباً ۲۳ درصد از مرگ و میر مادران را در آمریکا شامل می‌شود. با این حال کمتر از نیمی از زنان مبتلا تشخیص داده می‌شوند و حتی کمتر درمان مناسب دریافت می‌کنند.

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که افسردگی پس از زایمان، از نظر مغزی و بیوشیمیایی با سایر اختلالات خلقی متفاوت است. تغییرات هورمونی شدید در دوران بارداری و پس از زایمان، به ویژه کاهش ناگهانی سطح پروژسترون و آلواپریگنانولون (allopregnanolone)، می‌تواند مدارهای مغزی تنظیم‌کننده خلق را مختل کند و توانایی مادر برای مقابله با استرس‌های روزمره را کاهش دهد. زورانولون برای جبران این افت طراحی شده است.

روان‌پزشکان امیدوارند که با شناسایی بیومارکرها و استفاده از داروی جدید، دیگر افسردگی پس از زایمان به عنوان ضعف شخصی یا ناکامی در مادر بودن دیده نشود. «این یک بیماری جدی است و ما می‌خواهیم زنان را توانمند کنیم که درمان دریافت کنند»، کریستینا دلیجیانیدیس، روان‌پزشک تولیدمثلی می‌گوید.

تاریخچه‌ای طولانی و ناشناخته

تاریخچه علمی نشان می‌دهد که این اختلال قرن‌ها ناشناخته بود. از یونان باستان تا قرون وسطی، زنان با افسردگی پس از زایمان یا تصور می‌شد دیوانه‌اند، یا تسخیر شده توسط نیروهای شیطانی. حتی امروز، بسیاری نوسانات خلقی پس از تولد را به عنوان «baby blues» ساده می‌دانند، در حالی که افسردگی پس از زایمان شدیدتر، طولانی‌تر و خطرناک‌تر است و می‌تواند ارتباط مادر و کودک را مختل کند.

هر سال تقریباً ۵۰۰ هزار زن در آمریکا به این اختلال مبتلا می‌شوند. حدود ۳۰ درصد زنان همچنان یک سال پس از زایمان علائم افسردگی را تجربه می‌کنند و برای برخی این مشکلات ممکن است تا ۱۱ سال ادامه داشته باشد.

درک علمی: نورواستروئیدها و مغز مادر

در دهه‌های اخیر، پژوهشگران دریافته‌اند که تمرکز صرف بر داروهای سنتی ضدافسردگی، مانند SSRIها که بازجذب سروتونین را افزایش می‌دهند، کافی نیست. عوامل دیگر مانند ژنتیک، التهاب، تغییرات هورمونی و انعطاف‌پذیری مغز (neuroplasticity) نقش مهمی دارند.

جیمی ماگوایر، دانشمند اعصاب، با مطالعه موش‌های تازه زایمان کرده دریافت که نقص در گیرنده‌های GABA باعث بروز رفتار شبیه افسردگی در موش‌ها می‌شود. وقتی دارویی که پاسخ به نورواستروئیدها را بازیابی می‌کرد به موش‌ها داده شد، رفتارشان به حالت طبیعی بازگشت و توله‌ها زنده ماندند.

این کشف مسیر توسعه داروهای جدید نورواستروئید محور را هموار کرد. داروی برکسانولون که ابتدا تزریقی بود، سپس به شکل خوراکی و مؤثر به نام زورانولون ساخته شد.

مطالعات بالینی و اثرات دارو

در یک مطالعه با ۱۵۳ زن مبتلا به افسردگی شدید پس از زایمان، زنان به صورت تصادفی یا زورانولون خوراکی یا قرص دارونما دریافت کردند.

• سطح افسردگی در گروه زورانولون در عرض ۱۴ روز به طور متوسط از ۲۸ به ۹ کاهش یافت.

• بهبود علائم در برخی زنان تنها پس از سه روز مصرف شروع شد.

• اثرات دارو پایدار بود، حتی پس از پایان مصرف.

با وجود اثرات مثبت، مشکلاتی مانند خواب‌آلودگی و سرگیجه گزارش شد، و برخی زنان به دلیل عوارض دارو مصرف را قطع کردند.

چالش‌های دسترسی و بیمه

هزینه بالای درمان و محدودیت‌های بیمه همچنان مانع دریافت دارو برای بسیاری از مادران است. با این حال، اکنون اکثر بیمه‌های تجاری و برنامه‌های Medicaid آمریکا دارو را پوشش می‌دهند و برنامه‌های کمک مالی از تولیدکننده نیز موجود است.

با این وجود، چند ایالت هنوز از بیماران می‌خواهند که ابتدا سایر داروهای ضدافسردگی را امتحان کنند تا اجازه پوشش زورانولون صادر شود. این فرآیند اداری می‌تواند دسترسی به درمان سریع را به تأخیر اندازد.

آینده تشخیص و درمان

پژوهشگران به دنبال بیومارکرهایی هستند که پیش‌بینی کنند کدام زنان در معرض افسردگی پس از زایمان هستند.

• سطح نورواستروئیدها و نسبت‌ها مانند آلواپریگنانولون به پروژسترون

• بیومارکرهای RNA و EVs (vesicleهای خارج سلولی)

• تغییرات اپی‌ژنتیکی در ژن‌های حساس به استروژن

این یافته‌ها کمک می‌کنند تا افسردگی پس از زایمان به عنوان بیماری زیستی قابل تشخیص و درمان دیده شود، نه یک ضعف شخصی.

پایان خوش و امید

کریستینا لئوس اکنون با تجربه شخصی خود، در شغل پرستاری مراقبت‌های ویژه نوزادان، به مادران دیگر کمک می‌کند تا علائم افسردگی را بشناسند و درمان لازم را دریافت کنند.

او می‌گوید: «افسردگی پس از زایمان یک سال اول زندگی نوزادم را از من ربود… اما حالا، چون راه‌حل پیدا کردم، آینده برای من و خانواده‌ام روشن است و بسیار شاکرم. «

نکات علمی و توضیحات

• GABA:  Gamma-Aminobutyric Acid، مهارکننده فعالیت عصبی

• SSRI:  داروهای بازجذب سروتونین انتخابی

• DSM: راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی

• Allopregnanolone: نورواستروئید مرتبط با پروژسترون که روی مغز اثر می‌گذارد