تمرکزتان را از دست داده‌اید؟

تمرکزتان را از دست داده‌اید؟ شاید مغزتان نیاز به یک شستشو دارد!
(Can’t focus due to a lack of sleep? Your brain needs a wash)

خلاصه
شاید برایتان آشنا باشد: بعد از یک شب بی‌خوابی، هر کاری که می‌کنید حواس‌تان پرت می‌شود و حتی کوچک‌ترین تمرکز هم سخت می‌شود. تحقیقات جدید نشان می‌دهد دلیل این مشکل ممکن است چیزی شبیه شستشوی مغز شما باشد. در خواب، مغز مایعی به نام مایع مغزی-نخاعی (CSF) را به داخل و خارج خود پمپاژ می‌کند، درست مانند آب در ماشین لباسشویی، تا مواد زائد سلول‌های مغزی را پاکسازی کند. اما وقتی خواب کافی نداریم، این پاکسازی ممکن است در حالت بیداری اتفاق بیفتد و باعث لحظاتی از حواس‌پرتی و کاهش تمرکز شود. پژوهشگران با بررسی فعالیت مغزی افراد، توانسته‌اند زمان‌بندی دقیق این فرآیند و لحظات اختلال توجه را ثبت کنند.

آیا تا به حال پیش آمده که بعد از یک شب کم‌خوابی، به‌طرز عجیبی نتوانید تمرکز کنید و احساس کنید مغزتان «شل و بی‌رمق» است؟ دلیل آن می‌تواند چیزی بسیار شبیه یک سیستم شستشو درون مغز باشد.

در طول خواب، مغز یک چرخه پاکسازی پیچیده انجام می‌دهد. مایع مغزی-نخاعی (CSF) به داخل مغز وارد و دوباره از پایه آن خارج می‌شود و در این جریان، مواد زائد متابولیک که در طول روز در سلول‌های مغزی جمع شده‌اند، شسته می‌شوند. تصور کنید مغز مانند یک ماشین لباسشویی است: اول آب وارد می‌شود، بعد آن حرکت می‌کند و مواد اضافی شسته می‌شوند، و در نهایت آب کثیف تخلیه می‌شود.

لورا لوئیس و تیمش در مؤسسه فناوری ماساچوست پرسیدند: آیا ممکن است وقتی ما خواب کافی نداریم، این «شستشوی مغز» در حالت بیداری انجام شود و باعث حواس‌پرتی شود؟ برای پاسخ، آن‌ها از ۲۶ نفر بین ۱۹ تا ۴۰ سال خواستند ابتدا یک شب خواب کامل داشته باشند و دو هفته بعد، همان افراد را تمام شب بیدار نگه داشتند.

صبح روز بعد، فعالیت مغزی آن‌ها با MRI بررسی شد، در حالی که شرکت‌کنندگان دو وظیفه ساده شناختی را انجام می‌دادند:

• فشار دادن دکمه وقتی صدای یک تن خاص را می‌شنیدند.

• یا وقتی یک علامت صلیب روی صفحه به مربع تبدیل می‌شد.

نتایج کاملاً قابل انتظار بود: کسانی که کمبود خواب داشتند، بارها دکمه را به موقع فشار ندادند.

اما جالب‌تر این است که تحلیل اسکن‌های مغزی نشان داد حواس‌پرتی شرکت‌کنندگان تقریباً دو ثانیه قبل از آن رخ داد که CSF از پایه مغز خارج شود. سپس، مایع دوباره حدود یک ثانیه پس از بازیابی تمرکز، به مغز بازگشت. به عبارتی، لحظات حواس‌پرتی دقیقاً همزمان با مرحله «حرکت آب» در فرآیند شستشو رخ می‌داد.

لوئیس توضیح می‌دهد: «اگر شستشوی مغز را مانند یک ماشین لباسشویی تصور کنید، مرحله حرکت آب (sloshing) همان لحظه‌ای است که حواس‌تان پرت می‌شود. بعد از آن، وقتی آب دوباره جمع می‌شود، تمرکز بازمی‌گردد. »

گرچه هنوز مشخص نیست چرا این فرآیند باعث کاهش توجه می‌شود، اما شناسایی مدارهای مغزی مسئول ممکن است راه‌هایی برای کاهش اثرات منفی کم‌خوابی بر ذهن و تمرکز ارائه دهد.

منابع:
Nature Neuroscience, doi.org/qbx7