آریاطب
آیا COP30 میتواند جهان را از مسیر گرمایش نجات دهد؟
آیا COP30 میتواند جهان را از مسیر گرمایش نجات دهد؟
(Will COP30 save the world?)
نویسنده: لوک تیلور (Luke Taylor)
خلاصه
ده سال پس از توافق تاریخی پاریس، جهان بار دیگر در آستانه نشستی حساس و سرنوشتساز قرار دارد. گرمایش زمین فراتر از اهداف تعیینشده پیش رفته و شکافهای سیاسی، اقتصادی و حتی تنشهای بینالمللی روند مذاکرات اقلیمی را مختل کردهاند. با این حال، میزبان برزیلی و رویکرد واقعبینانهاش ممکن است فرصتی ایجاد کند تا حداقل توافقات موجود اجرایی شوند. COP30 شاید محل تصمیمگیریهای بزرگ بینالمللی نباشد، اما میتواند جایی باشد که شهرها، شرکتها و ائتلافهای داوطلبانه نقش مهمتری در مبارزه با تغییرات اقلیمی ایفا کنند.
بازگشت به آمازون
ده سال پس از توافق پاریس (COP21)، رهبران جهان دوباره گرد هم میآیند تا در ۱۰ نوامبر در نشست COP30 شرکت کنند. اما این بار امیدها کمرنگتر از همیشه است: هدف نمادین افزایش دما تا ۱.۵ درجه سانتیگراد از دست رفته و حتی هدف ۲ درجهای هم به نظر یک رؤیای دوردست میآید.
براساس پیشبینیها، جهان در مسیر افزایش دمای ۲.۳ تا ۲.۵ درجه سانتیگراد در قرن حاضر قرار دارد. اقلیمشناسان هشدار میدهند که اقیانوسها، جنگلها و یخچالهای قطبی نزدیک نقاط بحرانی (tipping points) هستند؛ یعنی لحظهای که تغییرات غیرقابل بازگشت میشوند. برای جلوگیری از وقوع فاجعه، جهان به کنشهای ملموس، کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی و تأمین سالانه ۱.۳ تریلیون دلار برای کشورهای فقیرتر نیاز دارد. این پول لازم است تا هم سرعت تغییرات اقلیمی کاهش یابد و هم جوامع بتوانند خود را با اثرات آن سازگار کنند.
مانوئل پولگار-ویدال از WWF میگوید:
»گفتوگو درباره اقلیم نهتنها تحت تأثیر تصمیمات سیاسی، بلکه تحت تأثیر تصمیمات اقتصادی، مالی و تجاری است. به همین دلیل، COP30 یکی از مهمترین نشستها پس از سال ۲۰۰۹ است، شبیه اهمیت پاریس اما به روشی کاملاً متفاوت. «
چرا امیدها پایین است؟
واقعیت این است که هیچکس انتظار یک توافق چندجانبه بزرگ ندارد. سال گذشته، COP29 در باکو با تنش پایان یافت؛ کشورهای ثروتمند تنها بخشی کوچک از بودجه مورد انتظار کشورهای فقیر را تأمین کردند. اعتماد به فرآیند COP تا حدی کاهش یافته که حتی بحث بر سر این است که آیا مدل فعلی مذاکرات هنوز کارآمد است یا نه.
کلائودیو آنجلو از سازمان برزیلی Observatório do Clima میگوید:
»سرمایهگذاری خصوصی وارد نمیشود، کشورها به دنبال عقبنشینی از تعهدات خود هستند و هیچکس برنامههای ملی اقلیمی (NDCs) را اجرا نمیکند. فضای اقدام اقلیمی بسیار ناخوشایند شده است. «
جنگهای تجاری و تنشهای ژئوپولیتیکی هم به دیپلماسی اقلیمی نفوذ کردهاند. رئیسجمهور پیشین آمریکا، دونالد ترامپ، با خروج آمریکا از توافق پاریس و تشویق کشورهای دیگر به پیروی از سیاستهای خود، فشار زیادی بر مذاکرات وارد کرده است. حتی برنامه کاهش انتشار کربن در صنعت کشتیرانی نیز پس از تهدید ترامپ به تحریم، به تأخیر افتاد.
افزایش هزینههای زندگی، رشد آهسته اقتصاد و افزایش موج پوپولیسم ضد دولتها، اجرای سیاستهای دوستدار محیط زیست را دشوارتر کرده است. آنجلو میگوید:
«سال ۲۰۲۵ سال خوبی برای نجات جهان نیست.»
اروپا و تقسیم اولویتها
با کاهش حمایت آمریکا، انتظار میرفت اروپا نقش بیشتری در دیپلماسی اقلیمی ایفا کند. اما اختلاف نظر میان رهبران اروپایی و اولویتیافتن هزینههای دفاعی، اختلافات تجاری و گرانی انرژی باعث شده این نقش نیز محدود شود.
میزبانی در آمازون؛ فرصتی نمادین اما پرچالش
حتی در برزیل، رئیسجمهور لولا داسیلوا که وعده حفاظت از جنگلهای آمازون داده بود، با نگاه به انتخابات آینده، ساخت جادههای جدید و اکتشاف نفت در حوضه آمازون را تصویب کرده است.
انتخاب بلم بهعنوان میزبان COP30 بحثبرانگیز بوده است. این نشست که اولین COP در قلب آمازون است، قرار است یادآور جوامع بومی و جنگلهای آسیبدیده باشد و نمادی از چشمانداز جسورانه برای نجات جهان باشد. وزارت محیط زیست برزیل اعلام کرده تعداد بیشتری از مردم بومی نسبت به هر دوره قبل حضور خواهند داشت.
با این حال، بیشتر شرکتکنندگان این تصمیم را پرخطر و چالشبرانگیز میدانند. کمبود هتل باعث افزایش سرسامآور قیمتها شده و NGOها، دیپلماتها و شرکتها مجبور شدهاند با چادر، کانتینر و حتی ننو بخوابند. با محدودیتهای سازمان ملل در صدور اعتبارنامه، ممکن است این نشست به جای «COP اجرای توافقات»، به »COP خالی« تبدیل شود.
کارلا کاردناس از ائتلاف «حقوق و منابع» میگوید:
»سازمانهایی که سال گذشته ۸ اعتبار داشتند، امسال فقط ۲ اعتبار گرفتند. این یعنی حضور گروههای جامعه مدنی که رهبران را پاسخگو میکنند، محدود خواهد شد، در حالی که لابیهای نفت و گاز همچنان بدون محدودیت عمل میکنند. «
نشانههای امید
با این حال، پیش از آغاز نشست، نشانههایی از تحرک مثبت دیده میشود. نگرانیها درباره حضور کم رهبران کاهش یافته است، زیرا چهرههایی مانند نخستوزیر بریتانیا، کیر استارمر، بهطور ناگهانی تصمیم به حضور گرفتهاند.
در حالی که چندجانبهگرایی جهانی در بحران است، برزیل با شهرت خود به عنوان کشور پلساز جهانی ممکن است فرایند آسیبدیده دیپلماسی اقلیمی را سرپا نگه دارد.
رویکرد عملگرایانه برزیل
ریاست دورهای COP30 اعلام کرده است که احتمالاً خبری از متنهای پر سر و صدای نهایی نخواهد بود. برزیل میخواهد به جای تیترهای رسانهای، روی اجرای توافقات موجود تمرکز کند.
نقش فعالان غیر دولتی
با وجود اینکه جهان نباید انتظار پیشرفتهای بینالمللی بزرگ را داشته باشد، هنوز فضا برای شهرها، شرکتها و ائتلافهای داوطلبانه وجود دارد. این گروهها میتوانند تأثیر ملموسی بر کاهش اثرات تغییرات اقلیمی داشته باشند.
توماس هیل از دانشگاه آکسفورد میگوید:
»ائتلافهای داوطلبانه میتوانند تغییر ایجاد کنند. کشورهایی که مانع میشوند، مثل آمریکا، کنار بایستند، اما جریان اصلی عملگرایی اینجا اتفاق میافتد. «
او ادامه میدهد:
»در COP شاهد تصمیمی نخواهیم بود که ناگهان همه چیز را دگرگون کند، اما این نشست میتواند چارچوبی فراهم کند تا ابتکارات مثبت بسیاری شکل بگیرد. «
یوتیوب مصرفی