کار با حیوانات آزمایشگاهی

۱. مقدمه‌ای بر کار با حیوانات آزمایشگاهی

(Introduction to Laboratory Animal Handling)

کار با حیوانات آزمایشگاهی (Laboratory Animal Handling) یکی از ارکان اساسی پژوهش‌های زیست‌پزشکی (Biomedical Research) و رفتاری (Behavioral Research) است و شامل تکنیک‌ها و روش‌هایی می‌شود که برای تعامل (Interact) و مدیریت (Manage) حیوانات در یک محیط کنترل‌شده به کار می‌رود.

کار صحیح با حیوانات (Proper Handling) نه تنها برای رفاه و ایمنی حیوانات (Welfare and Safety of Animals) حیاتی است، بلکه برای قابلیت اعتماد و تکرارپذیری داده‌های آزمایشی (Reliability and Reproducibility of Experimental Data) نیز اهمیت ویژه دارد.
حیواناتی که به شکل نادرست با آن‌ها کار شود (Improperly Handled Animals) بیشتر در معرض استرس، آسیب یا بیماری قرار می‌گیرند که می‌تواند تغییرپذیری در نتایج پژوهش (Variability in Research Outcomes) ایجاد کرده و یکپارچگی علمی (Scientific Integrity) را به خطر بیندازد.

دامنه و اجزای کار با حیوانات آزمایشگاهی

کار با حیوانات آزمایشگاهی ترکیبی است از:

تکنیک‌های ویژه گونه (Species-Specific Techniques)
ملاحظات اخلاقی (Ethical Considerations)
مهارت‌های اجرایی (Procedural Expertise)

این کار شامل هرگونه تعامل (Every Interaction) حیوان با پرسنل است؛ از تمیز کردن قفس و تغذیه روزانه (Routine Cage Cleaning and Feeding) گرفته تا تزریق یا تجویز مواد (Administration of Substances)، آزمایش‌های رفتاری (Behavioral Testing) و مداخلات جراحی (Surgical Interventions).

هر تعامل می‌تواند فیزیولوژی (Physiology)، رفتار (Behavior) و سلامت کلی حیوان (Overall Well-Being) را تحت تأثیر قرار دهد؛ بنابراین دانش و مهارت در تکنیک‌های صحیح (Proper Techniques) برای تمام پرسنل پژوهشی ضروری است.

ملاحظات اخلاقی و مقررات

کار مؤثر با حیوانات (Effective Handling) ارتباط تنگاتنگی با چارچوب‌های اخلاقی و قانونی (Ethical and Regulatory Frameworks) دارد.

استانداردهای بین‌المللی، مانند راهنمای مراقبت و استفاده از حیوانات آزمایشگاهی (Guide for the Care and Use of Laboratory Animals)، بر کاهش درد (Pain)، پریشانی (Distress) و ترس (Fear) از طریق آموزش صحیح (Proper Training)، تکنیک‌های مهار یا محدودسازی (Restraint Techniques) و مدیریت محیط (Environmental Management) تأکید می‌کنند.
پایبندی به این دستورالعمل‌ها (Compliance with Guidelines) تضمین می‌کند که مؤسسات پژوهشی تعهدات قانونی و اخلاقی خود را رعایت کرده و رفتار انسانی با حیوانات (Humane Treatment) را ترویج دهند.

تأثیر روش‌های کار با حیوانات بر داده‌های پژوهشی

روش‌های به‌کاررفته در کار با حیوانات (Handling Methods) می‌تواند اعتبار داده‌های آزمایشی (Validity of Experimental Data) را تغییر دهد.

پاسخ‌های استرسی (Stress Responses) ناشی از کار خشن یا نامناسب (Rough or Inappropriate Handling) ممکن است سطوح هورمونی (Hormone Levels)، عملکرد سیستم ایمنی (Immune Function)، متابولیسم (Metabolism) و رفتار (Behavior) حیوان را تغییر دهد و در نتیجه نتایج آزمایش را مخدوش کند (Confound Experimental Results).
در مقابل، کار ملایم و تمرین‌شده (Gentle, Well-Practiced Handling) می‌تواند استرس را کاهش دهد، همکاری حیوان (Animal Cooperation) را بهبود بخشد و منجر به نتایج پژوهشی دقیق و پایدارتر (Consistent and Accurate Research Outcomes) شود.

2. تکنیک‌های اختصاصی کار با گونه‌های مختلف (Species-Specific Handling Techniques)

تکنیک‌های کار با حیوانات آزمایشگاهی باید متناسب با بیولوژی، رفتار و حساسیت به استرس هر گونه طراحی شود. استفاده از یک روش یکسان برای همه گونه‌ها می‌تواند منجر به آسیب فیزیولوژیک (Physiologic Artifacts)، ناراحتی و حتی صدمه به حیوان شود که کیفیت داده‌ها (Data Quality) را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کار مؤثر با حیوانات با عادت‌دهی (Habituation)، حداقل محدودسازی (Minimal Restraint) و استفاده از تکنیک آرام و ثابت (Consistent, Calm Technique) آغاز می‌شود.

کار نادرست با حیوانات نه‌تنها غیراخلاقی (Unethical) است بلکه از نظر عملی نیز مشکل‌زا است، زیرا منجر به استرس بیشتر (Increased Stress)، آسیب ناشی از دستکاری (Handling-Induced Injuries) و تغییرپذیری در نتایج آزمایش (Variability in Experimental Results) می‌شود. بنابراین همیشه باید هدف، کاهش ترس و ناراحتی باشد و روش‌ها تا حد ممکن کوتاه و سریع انجام شوند.

2.1 اصول کلی کار صحیح با حیوانات (General Principles of Good Handling)

پیش از پرداختن به گونه‌های مختلف، چند اصل اساسی در همه موارد مشترک است:

رویکرد آرام و مطمئن (Calm and Confident Approach): نزدیک شدن به حیوان باید با حرکات آهسته و صدای آرام باشد. حرکات ناگهانی یا صدای بلند می‌تواند موجب ترس و استرس شود.
عادت‌دهی و سازگاری (Habituation and Acclimatization): حیوانات باید پیش از شروع آزمایش به لمس و حضور انسان عادت کنند تا ترس کاهش یابد و همکاری بهتر شود.
تقویت مثبت (Positive Reinforcement): آموزش حیوانات برای همکاری داوطلبانه باعث کاهش نیاز به محدودسازی اجباری و در نتیجه کاهش استرس می‌شود.
کاهش زمان محدودسازی (Minimize Restraint Duration): حتی حیوانات آشنا با دستکاری نیز تحت محدودسازی دچار استرس می‌شوند؛ بنابراین باید مدت زمان محدودسازی را به حداقل رساند.
استفاده از ابزارهای متناسب با گونه (Species-Appropriate Restraint Devices): استفاده از تونل‌ها (Tunnels)، ابزارهای محدودکننده (Restrainer) یا اسلینگ (Slings) مناسب هر گونه ضروری است تا وضعیت طبیعی بدن حفظ و از آسیب جلوگیری شود.
پایش و تنظیم (Monitoring and Adjustment): مشاهده دقیق زبان بدن حیوان مانند صداهای غیرعادی، مقاومت، تغییرات تنفسی و توقف کار در صورت بروز علائم استرس اهمیت دارد.
آموزش و مهارت (Training and Competency): آموزش مداوم و ارزیابی مهارت پرسنل ضروری است؛ زیرا کارکنان کم‌تجربه هم خطر آسیب به حیوان و هم خطر برای خودشان را افزایش می‌دهند.

2.2 جوندگان (Rodents: Mice & Rats)

جوندگان از پرکاربردترین حیوانات آزمایشگاهی هستند و حتی تفاوت‌های جزئی در تکنیک کار می‌تواند سطح استرس و نتایج آزمایش را به‌شدت تغییر دهد.

2.2.1 موش‌ها (Mice)

روش سنتی گرفتن موش از پایه دم می‌تواند باعث اضطراب و افزایش شاخص‌های استرس شود.
روش‌های جایگزین مانند تونل هندلینگ (Tunnel Handling) یا گرفتن با کف دست باز (Cupping in the Open Hand) بسیار کم‌استرس‌تر و تعامل‌پذیرتر هستند.
بعد از عادت‌دهی (Habituation)، برای کارهایی مثل تزریق (Injection) یا نمونه‌گیری (Sampling) می‌توان از اسکرافینگ (Scruffing) یا محدودسازی جانبی (Lateral Restraint) استفاده کرد، اما مدت محدودسازی باید بسیار کوتاه باشد.

2.2.2 رت‌ها (Rats)

رت‌ها به دلیل اندازه و جثه بزرگ‌تر به تکنیک متفاوتی نیاز دارند. گرفتن آرام از پشت شانه‌ها یا پوست شل گردن در مواقع ضروری کاربرد دارد، ولی باید مراقب بود فشار روی قفسه سینه (Thorax) ایجاد نشود.
برای کارهای بزرگ‌تر از ابزارهای محدودکننده رت (Rat Restrainers: Tube or Box) استفاده می‌شود. حیوان باید به آرامی وارد ابزار شود و پیش از آزمایش با آن سازگار گردد. مدت محدودسازی حداقل باشد و علائم استرس مانند تنفس سریع یا صدا دادن بررسی شود.

2.3 خرگوش‌ها، خوکچه‌های هندی و سایر پستانداران کوچک (Rabbits, Guinea Pigs, Other Small Mammals)

خرگوش‌ها (Rabbits): باید با حمایت کامل از لگن و تنه جابه‌جا شوند. هرگز نباید از گوش‌ها یا اندام‌ها بلند شوند. برای محدودسازی می‌توان از اسلینگ یا پارچه (Rabbit Sling/Wrap) استفاده کرد تا قفسه سینه فشرده نشود و سر آزاد باشد. کنترل پاهای عقبی حیوان ضروری است تا از آسیب ناشی از لگد زدن جلوگیری شود.
خوکچه‌های هندی و همسترها (Guinea Pigs & Hamsters): به استرس حساس‌تر هستند. باید به‌آرامی نزدیک شد، با دو دست بلندشان کرد یا از لوله‌های مخصوص هندلینگ (Handling Tube) بهره برد. محدودسازی مستقیم و اسکرافینگ تنها در صورت ضرورت و توسط افراد ماهر انجام شود.
نکته مهم: در همه پستانداران کوچک باید مدت و دفعات کار به حداقل برسد و نشانه‌های استرس مانند تنفس سریع، صدا یا بی‌حرکتی (Freezing Behavior) به دقت پایش شود.

2.4 پریمات‌های غیرانسانی (Non-Human Primates)

به دلیل پیچیدگی شناختی (Cognitive Complexity)، قدرت بدنی (Strength) و رفتار دفاعی (Defensive Behavior) نیازمند مراقبت فوق‌العاده هستند.
استفاده از آموزش با تقویت مثبت (Positive Reinforcement Training) برای تشویق به همکاری داوطلبانه در جابجایی قفس، ارائه اندام برای تزریق یا ورود به ابزار محدودسازی توصیه می‌شود.
استفاده از تور، قفس‌های فشاری (Squeeze-Back Cages) یا ابزارهای اجباری تنها در شرایط ضروری و با توجیه علمی مجاز است.
اگر محدودسازی لازم است، باید مدت آن بسیار کوتاه و با ابزار مناسب گونه باشد تا وضعیت راحت حفظ شود.
تشخیص علائم استرس یا تحریک در پریمات‌ها و توقف کار در صورت مشاهده بسیار مهم است.

2.5 گونه‌های آبزی (Aquatic Species: Fish & Amphibians)

ماهی‌ها (Fish, مثل Zebrafish): کار با آنها باید حداقل باشد و از تور نرم یا ظروف محتوی آب استفاده شود تا تماس مستقیم با بدن ماهی کاهش یابد. دمای آب و اکسیژن محلول باید با تانک اصلی یکسان باشد تا شوک ایجاد نشود.
دوزیستان (Amphibians, مثل Xenopus): به دلیل حساسیت به خشکی و آسیب پوستی باید با دستکش مرطوب یا تور خیس جابه‌جا شوند. بدن باید مرطوب بماند و قرارگیری در هوا محدود باشد. برای محدودسازی از پارچه یا روش‌های ملایم و مرطوب استفاده شود.

2.6 یکپارچه‌سازی و سفارشی‌سازی (Integration and Customization)

هر آزمایشگاه و هر گونه ممکن است رفتار متفاوتی داشته باشد، بنابراین پروتکل‌های کار باید به‌طور مداوم شخصی‌سازی و اصلاح شوند.
پایش رفتاری و آزمایش‌های پایلوت (Pilot Trials) به شناسایی مشکلاتی مانند استرس بیش از حد یا آسیب کمک می‌کند.
هر مؤسسه باید روش‌های استاندارد عملیاتی (Standard Operating Procedures) برای کار اختصاصی با گونه‌ها تدوین کرده و به‌روزرسانی منظم انجام دهد.
انعطاف‌پذیری پرسنل در تغییر روش هنگام عدم تحمل حیوان، یک مسئولیت اخلاقی و کلید نتایج علمی قابل اعتماد است.

3. نیازمندی‌های محل نگهداری و محیط زیست

طراحی و نگهداری تأسیسات نگهداری حیوانات از اصول بنیادی برای تضمین سلامت، رفاه و رفتار طبیعی حیوانات آزمایشگاهی است. محل نگهداری مناسب حیوانات را از عوامل استرس‌زای محیطی محافظت می‌کند، امکان فعالیت متناسب با گونه را فراهم می‌آورد و خطر انتقال بیماری‌ها را کاهش می‌دهد. هر گونه دارای نیازهای خاصی در زمینه فضا، تعاملات اجتماعی و غنی‌سازی محیطی است که باید هنگام طراحی قفس‌ها یا آغل‌ها مد نظر قرار گیرد.

دمای محیط و رطوبت

دمای محیط و رطوبت نسبی از پارامترهای حیاتی برای رفاه حیوانات هستند. اکثر پستانداران کوچک مانند موش‌ها و رت‌ها در دمای ۲۰–۲۶ درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی ۴۰–۶۰ درصد بهترین شرایط را دارند. انحراف از این محدوده‌ها می‌تواند باعث استرس حرارتی، کم‌آبی، مشکلات تنفسی و تغییرات فیزیولوژیک شود که ممکن است نتایج پژوهشی را تحت تأثیر قرار دهد.

سیستم‌های تهویه باید جریان هوای کافی را فراهم کنند تا از تجمع گازهای مضر مانند آمونیاک جلوگیری کرده و خطر عوامل بیماری‌زای هوابرد کاهش یابد. اغلب از قفس‌های دارای تهویه جداگانه (Individually Ventilated Cages) استفاده می‌شود تا کیفیت هوا بهبود یافته و آلودگی متقاطع بین حیوانات کاهش یابد.

نورپردازی

نور یکی دیگر از عوامل مهم است زیرا ریتم شبانه‌روزی، چرخه‌های تولیدمثلی و رفتار حیوانات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نورپردازی استاندارد آزمایشگاهی معمولاً شامل چرخه ۱۲ ساعت نور و ۱۲ ساعت تاریکی است که انتقال تدریجی نور در طلوع و غروب برای جلوگیری از استرس یا شوک ناگهانی به حیوانات رعایت می‌شود. برخی پژوهش‌ها ممکن است نیاز به چرخه‌های نوری اصلاح‌شده داشته باشند، مانند چرخه‌های معکوس برای مطالعه رفتار شبانه یا استفاده از نور قرمز کم‌ شدت برای مشاهده شبانه بدون اختلال در ساعت داخلی حیوانات.

صدا و لرزش

صدا و لرزش می‌توانند باعث ایجاد پاسخ‌های استرسی، افزایش سطح کورتیزول و تأثیر بر نتایج فیزیولوژیک و رفتاری شوند. تأسیسات باید از مواد ساختمانی جاذب صدا استفاده کنند، عملیات تجهیزات پر سر و صدا نزدیک محل نگهداری حیوانات به حداقل برسد و سیاست‌های سختگیرانه برای فعالیت کارکنان و جریان کار به منظور کاهش مزاحمت‌های ناگهانی اعمال شود.

غنی‌سازی محیطی (Environmental Enrichment)

غنی‌سازی محیطی برای ترویج رفتارهای طبیعی و کاهش خستگی یا استرس حیوانات ضروری است. استفاده از مواد لانه‌سازی، تونل‌ها، بلوک‌های جویدنی، میله‌های نشیمن و سایر اشیاء متناسب با گونه می‌تواند تحریک ذهنی و رفاه کلی حیوان را افزایش دهد. برنامه‌های غنی‌سازی باید با دقت ارزیابی شوند تا از تداخل با پروتکل‌های آزمایشی جلوگیری شود و در عین حال فرصت‌های معنادار برای فعالیت و کاوش فراهم کنند.

بهداشت و ایمنی زیستی (Sanitation & Biosecurity)

اقدامات بهداشتی و ایمنی زیستی برای حفظ جمعیت سالم حیوانات ضروری هستند. تمیزکاری و ضدعفونی منظم قفس‌ها، تجهیزات و اتاق‌ها از گسترش عوامل بیماری‌زا جلوگیری می‌کند. قرنطینه حیوانات تازه‌وارد و پایش منظم سلامت کمک می‌کند تا عفونت‌ها به موقع شناسایی شوند. کارکنان باید پروتکل‌های بهداشتی سختگیرانه را رعایت کنند و از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) استفاده کنند تا خطر ورود آلودگی‌ها کاهش یابد. حفظ وضعیت فاقد پاتوژن مشخص (Specific Pathogen-Free) در برخی کلونی‌ها نیازمند هوشیاری دائمی و پایبندی به اقدامات ایمنی زیستی است.

آمادگی در شرایط اضطراری

آمادگی برای شرایط اضطراری یکی دیگر از اجزای حیاتی مدیریت محل نگهداری حیوانات است. تأسیسات باید برنامه‌های جایگزین برای قطع برق، خرابی سیستم تهویه، بلایای طبیعی یا شیوع بیماری‌ها داشته باشند. سیستم‌های پشتیبان، پروتکل‌های تخلیه واضح و آموزش کارکنان تضمین می‌کنند که ایمنی حیوانات حفظ شده و تحقیقات حتی در شرایط غیرمنتظره ادامه یابد.

4: تکنیک‌های دستکاری و مهار حیوانات

دستکاری و مهار صحیح از اجزای حیاتی مراقبت از حیوانات آزمایشگاهی به شمار می‌رود. نحوه دستکاری حیوانات بر رفاه، رفتار و پاسخ‌های فیزیولوژیک آن‌ها تأثیر می‌گذارد و به نوبه خود می‌تواند قابلیت اعتماد نتایج تجربی را تحت تأثیر قرار دهد. حیواناتی که تحت دستکاری نامناسب قرار می‌گیرند، دچار استرس، ترس یا درد می‌شوند که ممکن است با تغییرات در ضربان قلب، سطح هورمون‌ها و رفتار خود را نشان دهند. بنابراین، پرسنل باید در تکنیک‌های خاص هر گونه آموزش دیده و اصول کاهش استرس را درک کنند.

تمام دستکاری‌ها باید به صورت آرام و با اعتماد به نفس انجام شوند تا از ترساندن حیوانات جلوگیری شود. کارکنان باید به آرامی و با قصد مشخص به حیوان نزدیک شوند و از حرکات ناگهانی یا صداهای بلند پرهیز کنند. عادت‌دهی (Habituation) یکی از جنبه‌های مهم دستکاری است؛ حیوانات باید قبل از شروع روش‌ها با تماس انسانی آشنا شوند، که این کار باعث کاهش ترس و تسهیل همکاری می‌شود.

استفاده از تقویت مثبت (Positive Reinforcement) مانند پاداش غذایی یا تماس ملایم می‌تواند شرکت داوطلبانه حیوان در دستکاری و مهار را تشویق کند.

مهار حیوان باید تنها به مدت زمان حداقلی مورد نیاز برای انجام روش اعمال شود. استفاده از ابزارهای متناسب با گونه مانند تونل‌ها برای جوندگان یا تخته‌های حمایتی (Slings) برای خرگوش‌ها کمک می‌کند تا آسیب فیزیکی کاهش یافته و استرس به حداقل برسد. کارکنان باید پاسخ حیوان را به طور مداوم پایش کرده و روش‌های دستکاری را در صورت نیاز تنظیم کنند.

علائم استرس شامل مقاومت، صدا دادن یا تنفس سریع است و نشان می‌دهد که ممکن است حیوان نیاز به توقف یا تغییر روش مهار داشته باشد.

4.2 پایش و تنظیم

صرف‌نظر از گونه، کارکنان باید در طول انجام روش، وضعیت حیوان را تحت نظر داشته باشند. مشاهده مداوم امکان تشخیص زودهنگام استرس، درد یا آسیب را فراهم می‌کند. تنظیم روش‌های دستکاری، مدت زمان مهار یا شرایط محیطی باید بلافاصله انجام شود تا رفاه حیوان تضمین شود.

آموزش مناسب و تمرین مکرر برای دستیابی به مهارت و اعتماد به نفس ضروری است، که در نهایت به منفعت حیوانات و اعتبار داده‌های تحقیقاتی کمک می‌کند.

5 . تغذیه و روش‌های غذایی

تغذیه یکی از جنبه‌های اساسی مراقبت از حیوانات آزمایشگاهی است و مستقیماً بر سلامت، رشد، تولیدمثل و قابلیت اعتماد نتایج پژوهشی تأثیر می‌گذارد. رژیم غذایی ناکافی یا نامناسب می‌تواند باعث ** سوءتغذیه، اختلالات متابولیک، تغییر رفتار و ضعف عملکرد سیستم ایمنی** شود. بنابراین، روش‌های تغذیه صحیح و رژیم‌های غذایی متعادل از اجزای ضروری مدیریت حیوانات آزمایشگاهی به شمار می‌روند.

5.1 اصول تغذیه حیوانات آزمایشگاهی

حیوانات آزمایشگاهی نیازمند رژیم‌هایی هستند که مقادیر متعادل پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامین‌ها و مواد معدنی را برای تأمین نیازهای فیزیولوژیک خاص هر گونه فراهم کنند. نیازهای غذایی بسته به گونه، سن، وضعیت تولیدمثلی و وضعیت سلامت متفاوت است. استفاده از رژیم‌های استاندارد تجاری باعث حفظ یکنواختی در مطالعات و کاهش تغییرات تجربی می‌شود.

در مواردی که رژیم‌های خاص لازم است، مانند رژیم‌های پرچربی، کم‌پروتئین یا فاقد برخی مواد مغذی برای اهداف پژوهشی، پایش دقیق ضروری است تا از عواقب ناخواسته سلامتی جلوگیری شود.

آب نیز به همان اندازه حیاتی است. حیوانات باید دسترسی مداوم به آب تمیز و قابل شرب داشته باشند. سیستم‌های آب‌رسانی خودکار یا بطری‌ها باید به‌طور منظم بازبینی و ضدعفونی شوند تا از آلودگی جلوگیری شود. کیفیت آب، شامل pH و محتوای معدنی باید با استانداردهای ویژه هر گونه مطابقت داشته باشد، زیرا انحراف از استانداردها می‌تواند متابولیسم و نتایج پژوهشی را تحت تأثیر قرار دهد.

5.2 روش‌های تغذیه

روش‌های تغذیه باید به گونه‌ای باشند که آلودگی و ضایعات به حداقل برسد و در عین حال اجازه دهند حیوانات رفتارهای طبیعی تغذیه‌ای خود را بروز دهند.

روش استاندارد شامل تأمین سهمیه‌های اندازه‌گیری‌شده روزانه یا تغذیه آزاد (Ad Libitum) است که بسته به گونه و نیاز پژوهشی متفاوت است.
جوندگان و خرگوش‌ها اغلب غذاهای پلت شده دریافت می‌کنند که گاهی با موارد غنی‌سازی مانند سبزیجات تازه یا علوفه تکمیل می‌شود تا رفتار طبیعی جویدن و جست‌وجو (Foraging) تقویت شود.
پستانداران بزرگتر، از جمله نخستی‌سانان، ممکن است ترکیبی از پلت‌های تجاری، میوه و سبزیجات تازه و تغذیه غنی‌سازی‌شده دریافت کنند تا فعالیت حیوان و کاهش کسالت تشویق شود.

برنامه‌های تغذیه باید منظم باشند، زیرا تغذیه نامنظم می‌تواند استرس ایجاد کرده و ریتم شبانه‌روزی حیوانات، به‌ویژه پستانداران کوچک، را مختل کند. در طول روش‌های آزمایشی یا دوره‌های ناشتا باید توجه ویژه‌ای شود؛ حیوانات نباید برای مدت طولانی‌تر از آنچه از نظر اخلاقی قابل قبول و علمی توجیه‌شده است از غذا یا آب محروم شوند.

5.3 پایش وضعیت تغذیه‌ای

پایش منظم وضعیت بدنی، وزن و میزان مصرف غذا کمک می‌کند تا علائم اولیه عدم تعادل غذایی یا بیماری شناسایی شود. حیواناتی که به‌طور مناسب افزایش وزن ندارند، تغییر در وضعیت پوشش بدن دارند یا رفتارشان تغییر کرده است ممکن است نیازمند تنظیم رژیم غذایی یا مداخله دامپزشکی باشند.
ثبت دقیق اطلاعات تغذیه، میزان مصرف و وزن بدن برای تضمین قابلیت بازتولید و گزارش‌دهی پژوهشی ضروری است.

5.4 ملاحظات رژیم غذایی ویژه

برخی مطالعات پژوهشی نیاز به تغییر رژیم‌های استاندارد دارند تا اهداف خاص آزمایشی محقق شود، مانند ایجاد سندرم‌های متابولیک یا بررسی مداخلات تغذیه‌ای. هنگام اجرای چنین رژیم‌هایی، ضروری است که حیوانات هنوز مواد مغذی ضروری را برای حفظ سلامت پایه دریافت کنند. پایش دقیق وضعیت بدنی و پارامترهای فیزیولوژیک الزامی است و طراحی مطالعه باید اثرات تداخل احتمالی استرس یا کمبود ناشی از رژیم غذایی را در نظر بگیرد.

5.5 بهداشت و نگهداری غذا

نگهداری و مدیریت صحیح غذا از آلودگی توسط کپک، باکتری یا آفات جلوگیری می‌کند که می‌تواند باعث بیماری یا اختلال در نتایج پژوهشی شود. غذا باید در شرایط خنک و خشک نگهداری شده و به‌طور منظم جایگزین و چرخش داده شود تا تازگی آن حفظ شود. تجهیزات تغذیه، از جمله هپرها و کاسه‌ها، باید به‌طور منظم تمیز و ضدعفونی شوند تا از جمع شدن ضایعات و رشد میکروبی جلوگیری شود.

6. پایش سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها

حفظ سلامت حیوانات آزمایشگاهی برای رفاه آن‌ها و اعتبار داده‌های پژوهشی ضروری است. بیماری‌ها یا عفونت‌های تحت بالینی (Subclinical Infections) می‌توانند فیزیولوژی، رفتار و نتایج تجربی را تغییر دهند و تغییرپذیری ایجاد کنند که قابلیت بازتولید نتایج پژوهشی را مختل می‌کند. استفاده از رویکرد سیستماتیک در پایش سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها تضمین می‌کند که حیوانات سالم باقی بمانند و شرایط تحقیق استاندارد نگه داشته شود.

6.1 اصول پایش سلامت (Health Monitoring)

برنامه‌های پایش سلامت برای شناسایی بیماری‌های آشکار و وضعیت‌های تحت بالینی طراحی شده‌اند. حیوانات باید روزانه از نظر تغییرات رفتاری، ظاهر، اشتها و فعالیت مورد مشاهده قرار گیرند.

علائم بیماری ممکن است شامل:

بی‌حالی (Lethargy)
پوشش موی ژولیده یا نامنظم (Ruffled Fur)
وضعیت بدنی غیرطبیعی (Abnormal Posture)
مشکلات تنفسی (Respiratory Distress)
اختلالات گوارشی (Gastrointestinal Disturbances)

تشخیص زودهنگام امکان مداخله دامپزشکی به موقع را فراهم می‌کند، که باعث کاهش رنج حیوان و جلوگیری از انتشار عوامل عفونی می‌شود.

معاینات فیزیکی منظم، اندازه‌گیری وزن بدن و ارزیابی‌های بالینی (Clinical Assessments) پایه پایش سلامت را تشکیل می‌دهند. پرسنل آزمایشگاه و دامپزشکان با یکدیگر همکاری می‌کنند تا روندهای سلامت حیوانات شناسایی شده و دلایل احتمالی محیطی یا مدیریتی بیماری بررسی شود.

6.2 پیشگیری از بیماری‌ها (Disease Prevention)

اقدامات پیشگیرانه نقش مرکزی در حفظ کلونی‌های سالم دارند. استراتژی‌های کلیدی شامل موارد زیر است:

قرنطینه حیوانات جدید (Quarantine of New Animals):
حیوانات تازه وارد باید برای مدت زمان مشخصی جدا شوند تا از ورود عوامل بیماری‌زا به جمعیت موجود جلوگیری شود. در طول قرنطینه، حیوانات به دقت از نظر علائم بیماری پایش می‌شوند.
واکسیناسیون و اقدامات پیشگیرانه (Vaccination and Prophylaxis):
برخی گونه‌ها یا مطالعات ممکن است نیاز به واکسیناسیون علیه عوامل بیماری‌زای خاص یا درمان‌های پیشگیرانه داشته باشند تا خطر عفونت کاهش یابد.
بهداشت و ایمنی زیستی (Sanitation and Biosecurity):
تمیزکاری و ضدعفونی منظم قفس‌ها، تجهیزات و اتاق‌ها بار میکروبی را کاهش می‌دهد. کارکنان باید پروتکل‌های بهداشتی سختگیرانه را رعایت کرده و از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) استفاده کنند تا انتقال عوامل عفونی جلوگیری شود.
کنترل محیطی (Environmental Control):
دمای مناسب، رطوبت، تهویه و چرخه‌های نوری صحیح باعث کاهش استرس و حساسیت به بیماری‌ها می‌شود. ازدحام بیش از حد، کیفیت هوای نامطلوب یا تغییرات ناگهانی محیطی می‌تواند سیستم ایمنی را تضعیف کرده و خطر عفونت را افزایش دهد.

6.3 پایش عوامل بیماری‌زا خاص (Monitoring for Specific Pathogens)

بسیاری از مؤسسات برنامه‌های Sentinel اجرا می‌کنند، که در آن حیوانات سالم در معرض نمونه‌های محیطی از حیوانات کلونی قرار می‌گیرند تا وجود عوامل بیماری‌زای تحت بالینی شناسایی شود.

آزمایش‌های سرولوژیک (Serological)، میکروبیولوژیک (Microbiological) و مولکولی (Molecular Testing) روی حیوانات Sentinel اخطار زودهنگام شیوع عفونت را فراهم می‌کند و امکان کنترل و درمان سریع را می‌دهد.

غربالگری عوامل بیماری‌زا به‌ویژه در کلونی‌های فاقد پاتوژن مشخص (Specific Pathogen-Free, SPF) اهمیت دارد، زیرا ورود حتی یک عامل عفونی می‌تواند پیامدهای جدی ایجاد کند.

6.4 نظارت دامپزشکی (Veterinary Oversight)

دامپزشکان نقش مرکزی در پیشگیری از بیماری‌ها و پایش سلامت دارند. آنها:

پروتکل‌های پایش سلامت را طراحی و نظارت می‌کنند
خدمات تشخیصی و درمانی ارائه می‌دهند
اطمینان حاصل می‌کنند که استانداردهای اخلاقی و مقرراتی رعایت شود

مشارکت دامپزشکان در ارزیابی رفاه حیوانات، مشاوره در اقدامات ایمنی زیستی و راهنمایی در مواجهه با مشکلات سلامت غیرمنتظره ضروری است.

6.5 ثبت اطلاعات و مدیریت داده‌ها (Recordkeeping and Data Management)

ثبت دقیق و کامل اطلاعات سلامت حیوانات، درمان‌ها و شرایط محیطی برای تضمین قابلیت بازتولید و رعایت مقررات حیاتی است.

ثبت اطلاعات امکان:

شناسایی روندها (Trend Identification)
تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی (Early Detection)
پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری در مراقبت از حیوانات (Accountability)

را فراهم می‌کند. پایگاه‌های داده الکترونیکی (Electronic Databases) اغلب برای پیگیری وضعیت سلامت، برنامه‌های واکسیناسیون و روش‌های آزمایشگاهی در کلونی‌های متعدد استفاده می‌شوند.

7: غنی‌سازی محیطی و کاهش استرس

غنی‌سازی محیطی (Environmental Enrichment) و کاهش استرس (Stress Reduction) از اجزای حیاتی رفاه حیوانات آزمایشگاهی به شمار می‌روند. حیواناتی که در محیط‌های بی‌تحرک یا فاقد محرک نگهداری می‌شوند، ممکن است رفتارهای غیرطبیعی، افزایش سطح استرس و ضعف عملکرد سیستم ایمنی نشان دهند. استراتژی‌های غنی‌سازی با هدف تقویت رفتارهای گونه‌ای، بهبود سلامت روانی و افزایش اعتبار نتایج تجربی طراحی می‌شوند، زیرا استرس می‌تواند تغییرپذیری داده‌ها را افزایش دهد.

7.1 اصول غنی‌سازی محیطی (Principles of Environmental Enrichment)

غنی‌سازی شامل تأمین محرک‌های فیزیکی، اجتماعی، حسی و تغذیه‌ای است که به حیوانات اجازه می‌دهد رفتارهای طبیعی خود را بروز دهند.

نوع و پیچیدگی غنی‌سازی بسته به گونه، سن و اهداف پژوهشی متفاوت است.
غنی‌سازی مؤثر باید ایمن، نگهداری آسان و با الزامات تجربی سازگار باشد.
غنی‌سازی بیش از حد پیچیده یا نامنظم می‌تواند متغیرهای گیج‌کننده‌ای ایجاد کند، بنابراین برنامه‌ریزی دقیق ضروری است.

7.2 غنی‌سازی فیزیکی و ساختاری (Physical and Structural Enrichment)

غنی‌سازی فیزیکی شامل تأمین سازه‌ها یا اشیایی است که فعالیت و کاوش (Exploration) را تشویق می‌کنند:

جوندگان: تونل‌ها، سازه‌های بالا رفتنی، پناهگاه‌ها یا مواد لانه‌سازی (Nesting Materials).
خرگوش‌ها: سکوها، جعبه‌های پنهان، و اشیای جویدنی برای حمایت از رفتارهای طبیعی کندن و جویدن.
نخستی‌سانان غیرانسانی: لانه‌ها، تاب‌ها یا طناب‌ها برای تشویق بالا رفتن و دستکاری اشیا.
گونه‌های آبزی (Aquatic Species) مانند ماهی‌ها و دوزیستان: استفاده از آکواریوم با گیاهان، بستر و مکان‌های پنهان که محیط طبیعی را شبیه‌سازی کند.

7.3 غنی‌سازی اجتماعی (Social Enrichment)

تعامل اجتماعی جنبه مهمی از غنی‌سازی برای گونه‌های اجتماعی (Gregarious Species) است:

جوندگان، خرگوش‌ها و نخستی‌سانان معمولاً در گروه‌های با اندازه مناسب بهتر عمل می‌کنند، که اجازه می‌دهد رفتارهای اجتماعی مانند نظافت متقابل (Grooming)، بازی و ارتباط برقرار شود.
با این حال، نگهداری گروهی باید به دقت مدیریت شود تا از پرخاشگری، ازدحام یا رقابت برای منابع جلوگیری شود.
برخی گونه‌ها مانند جوندگان یا خزندگان تنهازیست (Solitary Species) ممکن است نیاز به نگهداری انفرادی با غنی‌سازی متناسب با رفتارهای تنهازیستی داشته باشند.

7.4 غنی‌سازی حسی و شناختی (Sensory and Cognitive Enrichment)

غنی‌سازی حسی و شناختی باعث تحریک توانایی‌های ذهنی و فراهم کردن تجربیات نو برای حیوانات می‌شود:

شامل محرک‌های شنوایی، بویایی و بینایی مانند صداهای ضبط‌شده، مسیرهای بویایی یا اشیای با رنگ و بافت متنوع.
خوراک‌دهنده‌های معماگونه (Puzzle Feeders) یا دستگاه‌های توزیع خوراک تشویقی، رفتارهای حل مسئله و جست‌وجو (Foraging) را تقویت می‌کنند، که باعث افزایش مشارکت و کاهش خستگی و کسالت می‌شود.

7.5 کاهش استرس در حین دستکاری و انجام آزمایش‌ها (Stress Reduction During Handling and Procedures)

کاهش استرس در حین دستکاری و فرآیندهای تجربی ارتباط نزدیکی با غنی‌سازی و عادت‌دهی (Habituation) دارد:

حیوانات باید به تدریج با تماس انسانی، وسایل مهار و تجهیزات آزمایشگاهی آشنا شوند.
دستکاری آرام و مداوم باعث کاهش واکنش‌های ترس و تسهیل همکاری می‌شود.
استفاده از تقویت مثبت (Positive Reinforcement)، مانند خوراکی‌های تشویقی یا تماس لمسی ملایم، شرکت داوطلبانه حیوان را تشویق کرده و نیاز به مهار قهری را کاهش می‌دهد.

عوامل محیطی مانند دمای مناسب، رطوبت، روشنایی و سر و صدا نیز بر سطح استرس تأثیر می‌گذارند. تغییرات ناگهانی یا شرایط شدید می‌توانند واکنش‌های فیزیولوژیک و رفتاری استرسی ایجاد کنند. حفظ پارامترهای محیطی پایدار و مناسب گونه‌ها مکمل استراتژی‌های غنی‌سازی بوده و رفاه حیوانات را تقویت می‌کند.

8. پایش و ارزیابی (Monitoring and Evaluation)

برنامه‌های غنی‌سازی باید به‌طور منظم برای اثربخشی ارزیابی شوند.
مشاهده حیوانات برای علائم مشارکت، کاهش رفتارهای تکراری (Stereotypic Behaviors) یا بهبود سلامت می‌تواند تأثیر استراتژی‌های غنی‌سازی را نشان دهد.
تنظیمات ممکن است لازم باشند تا نوآوری، ایمنی و سازگاری با اهداف پژوهشی حفظ شود.
مستندسازی اقدامات غنی‌سازی از رعایت دستورالعمل‌های قانونی و اخلاقی پشتیبانی می‌کند.

9. ملاحظات مربوط به تأسیسات و محیط زیست

کیفیت تأسیسات و محیط پیرامونی نقش تعیین‌کننده‌ای در سلامت، رفاه و قابلیت اطمینان نتایج آزمایشگاهی حیوانات دارد. حتی اگر تکنیک‌های جابه‌جایی و دستکاری به‌خوبی انجام شوند، محیط نامناسب یا کنترل ضعیف شرایط زیستی می‌تواند استرس مزمن ایجاد کرده و هم رفاه حیوانات و هم نتایج علمی را تحت تأثیر منفی قرار دهد. بنابراین، یک تأسیسات حیوانی با طراحی مناسب باید برنامه‌ریزی معماری، سیستم‌های مهندسی و روش‌های عملیاتی را ادغام کند تا محیطی پایدار و متناسب با گونه‌های مختلف فراهم آورد.

9.1 طراحی و چیدمان تأسیسات

یک تأسیسات حیوانات آزمایشگاهی کارآمد باید به گونه‌ای سازمان‌دهی شود که ایمنی زیستی (Biosecurity)، پاکیزگی و کارایی جریان کاری را تضمین کند. جداسازی مناطق مختلف شامل محل نگهداری حیوانات، اتاق‌های انجام آزمایش، بخش قرنطینه و فضاهای پشتیبانی کارکنان، از آلودگی متقاطع جلوگیری کرده و جابجایی غیرضروری حیوانات را کاهش می‌دهد. الگوی رفت‌وآمد باید طوری طراحی شود که کاهش سر و صدا و شوک‌های ناگهانی را فراهم کند و در عین حال امکان مشاهده آسان حیوانات را بدهد. مواد مورد استفاده در دیوارها، کف و سقف باید بادوام، قابل ضدعفونی و مقاوم در برابر رطوبت و خراش باشند. همچنین، سیستم تهویه مناسب، عایق صوتی و کنترل نور باید از مرحله طراحی اولیه در نظر گرفته شود تا ریزاقلیم (Microenvironment) کنترل‌شده فراهم گردد.

9.2 دما، رطوبت و تهویه

حفظ ریزاقلیم پایدار برای سلامت فیزیولوژیک حیوانات حیاتی است. گونه‌های جوندگان به طور معمول در دمای ۲۰ تا ۲۶ درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی ۴۰ تا ۶۰ درصد بهترین شرایط را دارند، هرچند نیازهای دقیق بسته به گونه متفاوت است. انحراف از این محدوده می‌تواند باعث استرس حرارتی، کم‌آبی یا مشکلات تنفسی شود که نتایج آزمایش‌ها را دچار خطا می‌کند. تأسیسات مدرن از سیستم‌های HVAC (گرمایش، تهویه و تهویه مطبوع) استفاده می‌کنند که قادر به تأمین ۱۰ تا ۱۵ بار تعویض هوا در ساعت هستند و همزمان ذرات معلق و عوامل بیماری‌زا را فیلتر می‌کنند. تهویه باید جریان هوا بدون ایجاد جریان مستقیم (Draft) و حفظ اختلاف فشار هوا برای جداسازی مناطق تمیز و آلوده را تضمین کند.

9.3 نورپردازی و چرخه نوری (Photoperiod)

نور بر ریتم شبانه‌روزی (Circadian Rhythm)، چرخه تولیدمثلی و رفتار تأثیر مستقیم دارد. روش استاندارد، چرخه ۱۲ ساعت روشنایی و ۱۲ ساعت تاریکی برای اکثر پستانداران کوچک است. استفاده از انتقال تدریجی نور در طلوع و غروب از ایجاد تغییرات ناگهانی که ممکن است حیوانات را دچار استرس کند جلوگیری می‌کند. در پژوهش‌های خاص، ممکن است چرخه‌های نوری معکوس برای مطالعات رفتاری شبانه یا نور قرمز کم‌ شدت برای مشاهده در شب به کار رود تا ساعت بیولوژیک حیوانات مختل نشود. همچنین شدت و طول موج نور باید متناسب با گونه حیوان باشد و در عین حال از ایجاد تابش خیره‌کننده و گرما جلوگیری کند.

10. کنترل صدا و لرزش

سر و صدای زیاد یا لرزش مداوم می‌تواند باعث افزایش هورمون‌های استرس، تضعیف عملکرد ایمنی و کاهش موفقیت تولیدمثل شود. به همین دلیل، تأسیسات از مواد ساختمانی جاذب صدا، کف‌های ضد لرزش و سیاست‌های دقیق در محل‌گذاری تجهیزات و فعالیت کارکنان استفاده می‌کنند. نگهداری منظم از وسایلی مانند فن‌های تهویه، شستشودهنده قفس‌ها و دیگر ماشین‌آلات ضروری است تا از ایجاد صداهای ناگهانی و بلند که حیوانات را دچار استرس می‌کند، پیشگیری شود.

10.1 طراحی قفس و آغل

سیستم‌های نگهداری و قفس‌بندی باید نیازهای ویژه هر گونه را از نظر فضا، غنی‌سازی محیطی و سهولت ضدعفونی برآورده کنند. برای جوندگان، قفس‌های دارای تهویه جداگانه (Individually Ventilated Cages) هوای باکیفیت و کنترل آلرژن‌ها را فراهم کرده و در صورت امکان اجازه نگهداری اجتماعی می‌دهند. حیوانات بزرگ‌تر مانند خرگوش، سگ یا میمون‌های غیرانسانی به آغل‌ها یا اتاق‌هایی با فضای کافی برای حرکات طبیعی و تعامل اجتماعی نیاز دارند. مواد قفس باید غیرسمی، مقاوم در برابر جویدن و به‌راحتی قابل شستشو باشند. همچنین، بستر یا زیرلایه باید جاذب، بدون گرد و غبار و به طور منظم تعویض شود تا از تجمع آمونیاک جلوگیری گردد.

10.2 غنی‌سازی محیطی (Environmental Enrichment)

غنی‌سازی محیطی باعث بهبود رفاه روانی و تقویت رفتارهای طبیعی گونه شده و در نتیجه قابلیت اطمینان نتایج آزمایشگاهی را افزایش می‌دهد. نمونه‌ها شامل مواد لانه‌سازی برای جوندگان، میله‌های نشیمن برای پرندگان، خوراکی‌های پازلی برای میمون‌ها و پیچیدگی ساختاری در مخازن ماهی است. با این حال، برنامه‌های غنی‌سازی باید به دقت ارزیابی شوند تا اشیاء یا فعالیت‌های افزوده‌شده مانع اهداف تحقیقاتی یا عامل متغیر ناخواسته نشوند.

10.3 بهداشت و ایمنی زیستی (Sanitation & Biosecurity)

پروتکل‌های دقیق بهداشتی از حیوانات و کارکنان محافظت می‌کند. برنامه‌های تمیزکاری و ضدعفونی منظم برای قفس‌ها، تجهیزات و اتاق‌ها بار میکروبی را کاهش می‌دهد. قرنطینه و پایش سلامت از ورود عوامل عفونی توسط حیوانات تازه‌وارد یا منابع خارجی جلوگیری می‌کند. پرسنل باید از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) استفاده کرده و الگوهای حرکتی مشخص بین مناطق تمیز و آلوده را رعایت کنند. پایش میکروبی منظم برای اطمینان از حفظ وضعیت فاقد پاتوژن مشخص (SPF) در صورت نیاز ضروری است.

10.4 آمادگی در شرایط اضطراری

تأسیسات نگهداری حیوانات باید برنامه‌های اضطراری دقیق برای قطع برق، خرابی سیستم HVAC، بلایای طبیعی و شیوع بیماری‌ها داشته باشند. وجود ژنراتورهای پشتیبان، سیستم‌های تهویه جایگزین و روش‌های تخلیه شفاف از رفاه حیوانات و حفظ داده‌های تحقیقاتی ارزشمند محافظت می‌کند. آموزش منظم کارکنان و انجام مانورهای دوره‌ای نیز تضمین می‌کند که در شرایط اضطراری، واکنش سریع و مؤثر امکان‌پذیر باشد.

11. آموزش کارکنان

موفقیت هر برنامه نگهداری و استفاده از حیوانات آزمایشگاهی به شکل قابل‌توجهی به دانش، مهارت و نگرش افرادی بستگی دارد که هر روز با حیوانات در تعامل هستند. حتی پیشرفته‌ترین طراحی تأسیسات و کامل‌ترین پروتکل‌های پژوهشی نیز نمی‌توانند ضعف در آموزش و مهارت کارکنان را جبران کنند. پرسنل ماهر و آموزش‌دیده تضمین می‌کنند که حیوانات به صورت انسانی (Humane) با آن‌ها رفتار شود، روش‌های آزمایشی به درستی انجام شود و داده‌های به‌دست‌آمده قابل اعتماد و بازتولیدپذیر باشند.

11.1 اهمیت آموزش جامع

کار با حیوانات آزمایشگاهی نیازمند ترکیبی از مهارت‌های فنی، درک نظری و آگاهی اخلاقی است. کارکنان باید نه تنها روش‌های خاص هر گونه برای دستکاری و مهار (Handling & Restraint Techniques) را بیاموزند، بلکه اصول رفتارشناسی حیوان، فیزیولوژی استرس و نقاط پایانی انسانی (Humane Endpoints) را نیز درک کنند. آموزش جامع پایه‌ای برای یکسان‌سازی شیوه‌ها بین تمام پرسنل است و خطر آسیب تصادفی، آلودگی یا خطاهای روش‌شناسی را که می‌تواند به رفاه حیوانات و کیفیت پژوهش آسیب برساند، کاهش می‌دهد.

11.2 شایستگی‌های اصلی (Core Competencies)

شایستگی‌های کلیدی معمولاً شامل موارد زیر است:

زیست‌شناسی و رفتار حیوان (Animal Biology and Behavior): درک آناتومی، فیزیولوژی و رفتار طبیعی هر گونه برای تشخیص درد، استرس یا بیماری ضروری است.
تکنیک‌های جابه‌جایی و مهار (Handling and Restraint Techniques): کارکنان باید مهارت کافی در روش‌های مناسب برای گرفتن، مهار و جابه‌جایی حیوانات را داشته باشند تا استرس و خطر به حداقل برسد.
پایش سلامت و ثبت سوابق (Health Monitoring and Recordkeeping): کارکنان باید توانایی مشاهده علائم ظریف بیماری یا ناراحتی را داشته و سوابق دقیق سلامت، روش‌های انجام‌شده و درمان‌ها را ثبت کنند.
تکنیک آسپتیک و کنترل عفونت (Aseptic Technique & Infection Control): آموزش در زمینه بهداشت، ضدعفونی و استفاده صحیح از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) برای پیشگیری از ورود یا گسترش عوامل بیماری‌زا ضروری است.
واکنش در شرایط اضطراری (Emergency Response): کارکنان باید بدانند چگونه به حوادثی مانند فرار حیوان، آسیب‌دیدگی، قطع برق یا بلایای طبیعی که ممکن است رفاه حیوان را تهدید کند، پاسخ دهند.

11.3 آموزش اخلاقی و مقرراتی

علاوه بر مهارت‌های عملی، کارکنان باید با چهارچوب‌های اخلاقی و قانونی مرتبط با مراقبت از حیوانات آزمایشگاهی آشنا شوند. این آموزش شامل اصول سه‌گانه 3Rs (جایگزینی Replacement، کاهش تعداد Reduction، بهبود شرایط Refinement)، سیاست‌های مؤسسه و قوانین ملی یا منطقه‌ای مرتبط است. درک منطق پشت این مقررات باعث می‌شود فرهنگ احترام به حیوانات تقویت شده و اهمیت پایبندی به پروتکل‌های مصوب روشن‌تر شود.

11.4 ارزیابی مداوم و آموزش مستمر

آموزش یک فرآیند یک‌باره نیست. شایستگی کارکنان باید به طور دوره‌ای ارزیابی شود؛ این ارزیابی می‌تواند شامل نمایش عملی مهارت‌ها، آزمون‌های کتبی و مشاهده مستقیم توسط سرپرستان یا دامپزشکان باشد. آموزش مداوم از طریق کارگاه‌ها، سمینارها و برنامه‌های صدور گواهینامه باعث می‌شود کارکنان با آخرین پیشرفت‌های مراقبت از حیوانات، تکنیک‌های جدید پژوهشی و استانداردهای اخلاقی در حال تغییر به‌روز بمانند. بسیاری از مؤسسات با حمایت از حضور در کنفرانس‌ها و دسترسی به منابع آموزشی به‌روز، توسعه حرفه‌ای کارکنان را تشویق می‌کنند.

11.5 راهنمایی و فرهنگ مراقبت (Mentorship & Culture of Care)

یک برنامه آموزشی مؤثر باید بر راهنمایی و ایجاد «فرهنگ مراقبت» نیز تأکید کند. کارکنان باتجربه باید کارکنان تازه‌وارد را راهنمایی کنند، الگوی بهترین شیوه‌ها باشند و ارتباط باز درباره نگرانی‌های رفاهی حیوانات را تقویت کنند. تشویق کارکنان به گزارش مشکلات بدون ترس از توبیخ کمک می‌کند تا مشکلات به‌موقع شناسایی شده و بهبود مستمر در مراقبت از حیوانات تضمین شود.