اسید نیتریک قطران شیمی یکی از محصولات پرکاربرد و شناختهشده در صنایع شیمیایی ایران است. این اسید که با فرمول شیمیایی HNO₃ شناخته میشود، یکی از قویترین و پرمصرفترین اسیدهای معدنی در دنیاست. شرکت قطران شیمی با سالها تجربه در تولید و تأمین مواد شیمیایی، اسید نیتریک را در گریدهای مختلف آموزشی، آزمایشگاهی و صنعتی تولید و عرضه میکند.
این ماده در صنایع متنوعی از جمله تولید کود شیمیایی، داروسازی، صنایع فلزی، مواد منفجره، رنگسازی، و آزمایشگاههای تحقیقاتی مورد استفاده قرار میگیرد. در ادامه، به بررسی کامل ویژگیها، کاربردها، مزایا، روش تولید، نکات ایمنی و شرایط نگهداری این محصول خواهیم پرداخت.
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی اسید نیتریک قطران شیمی
اسید نیتریک (Nitric Acid) مایعی شفاف و بیرنگ است که بوی تند و نافذی دارد. در حالت تازه تولیدشده، رنگ آن کاملاً شفاف است اما به مرور زمان در اثر تجزیه به اکسیدهای نیتروژن، رنگ آن به زرد یا حتی قهوهای تغییر میکند.
این ماده بسیار خورنده و اکسیدکننده است و در تماس با بیشتر فلزات و ترکیبات آلی واکنش میدهد. اسید نیتریک با آب به خوبی مخلوط میشود و محلولی بسیار اسیدی تشکیل میدهد.
مشخصات عمومی آن عبارتند از:
-
حالت فیزیکی: مایع بیرنگ تا زرد
-
چگالی تقریبی: 1.51 گرم بر سانتیمتر مکعب
-
نقطه جوش: حدود ۸۳ درجه سانتیگراد
-
نقطه ذوب: حدود منفی ۴۲ درجه سانتیگراد
-
فرمول شیمیایی: HNO₃
-
جرم مولی: 63.01 گرم بر مول
-
خاصیت: بسیار اسیدی، اکسیدکننده و خورنده
-
حلالیت در آب: بهصورت کامل و با آزاد شدن حرارت زیاد
قدرت اکسیدکنندگی بالا و واکنشپذیری زیاد این اسید باعث شده در بسیاری از فرآیندهای صنعتی و آزمایشگاهی، جزء اصلی واکنشها باشد.
روش تولید اسید نیتریک
روش صنعتی تولید اسید نیتریک معمولاً از فرآیند معروف به فرآیند استووالد (Ostwald Process) انجام میشود. این فرایند بر پایه اکسیداسیون آمونیاک است و شامل چند مرحله کلیدی میباشد:
-
اکسیداسیون آمونیاک (NH₃) به نیتریک اکسید (NO):
در مرحله اول، آمونیاک در حضور اکسیژن و کاتالیزور پلاتینیوم یا رودیوم در دمای بالا اکسید میشود.
این واکنش گرمازا است و ترکیب نیتریک اکسید (NO) تولید میکند. -
تبدیل نیتریک اکسید به دیاکسید نیتروژن (NO₂):
گاز نیتریک اکسید حاصل از مرحله اول در مجاورت اکسیژن موجود در هوا بهسرعت به دیاکسید نیتروژن تبدیل میشود. -
واکنش دیاکسید نیتروژن با آب:
در نهایت، NO₂ در تماس با آب واکنش داده و اسید نیتریک تولید میشود. در این مرحله مقداری گاز NO نیز آزاد میگردد که به ابتدای سیستم بازگردانده میشود تا دوباره اکسید شود.
فرمول کلی واکنش:
۳NO₂ + H₂O → ۲HNO₃ + NO
-
تغلیظ و خالصسازی:
محلول حاصل در برجهای تقطیر و تغلیظ، به اسید نیتریک با درصد خلوص بالا (حدود ۶۵ درصد یا بیشتر) تبدیل میشود.
شرکت قطران شیمی نیز از همین فرآیند یا فرآیندهای مشابه صنعتی برای تولید اسید نیتریک با خلوص بالا استفاده میکند تا محصولی مطابق با استانداردهای جهانی ارائه دهد.
گریدها و بستهبندی اسید نیتریک قطران شیمی
قطران شیمی با توجه به نیاز بازار و مصرفکنندگان، اسید نیتریک را در گریدهای مختلف تولید و عرضه میکند.
۱. گرید آزمایشگاهی
این گرید دارای خلوص بالا (حدود ۶۵٪) است و برای استفاده در تحقیقات علمی، آنالیزهای شیمیایی و آزمایشگاههای آموزشی کاربرد دارد.
۲. گرید آموزشی
این نوع برای مقاصد آموزشی در مدارس، هنرستانها و دانشگاهها استفاده میشود.
۳. گرید صنعتی
در صنایع بزرگ مانند تولید کود، مواد منفجره و فلزکاری از گرید صنعتی استفاده میشود که خلوص پایینتری نسبت به نوع آزمایشگاهی دارد اما از نظر اقتصادی مقرونبهصرفهتر است.
بستهبندیهای رایج اسید نیتریک قطران شیمی شامل حجمهای ۲۵۰ میلیلیتر، ۱ لیتر، ۲.۵ لیتر و ۲۰ لیتر است که متناسب با نوع مصرف، قابل انتخاب هستند.
کاربردهای اسید نیتریک قطران شیمی
اسید نیتریک از جمله موادی است که کاربردهای بسیار گستردهای در صنایع مختلف دارد. در ادامه به مهمترین کاربردهای این محصول اشاره میشود:
۱. تولید کود شیمیایی
بیشترین مصرف اسید نیتریک در تولید کودهای نیتروژنه مانند نیترات آمونیوم است. این کود یکی از پرمصرفترین کودهای کشاورزی جهان است و نقش مهمی در رشد گیاهان دارد.
۲. تولید مواد منفجره
اسید نیتریک جزء اصلی در ساخت مواد منفجرهای مانند نیتروگلیسیرین، نیتروسلولز و ترینیتروتولوئن (TNT) است. قدرت اکسیدکنندگی بالا، این ماده را برای این کاربردها بسیار ارزشمند کرده است.
۳. صنایع فلزی
در فرآیندهای خالصسازی و پالایش فلزات گرانبها مانند طلا و نقره از اسید نیتریک استفاده میشود. همچنین برای تمیزکاری، پولیش و اچ کردن سطح فلزات نیز کاربرد دارد.
۴. تولید مواد شیمیایی واسطه
در بسیاری از صنایع شیمیایی، اسید نیتریک بهعنوان ماده اولیه یا واسطه در سنتز ترکیبات آلی و معدنی به کار میرود. ترکیبات نیتروآروماتیک و نیتراتها از جمله این مواد هستند.
۵. صنایع داروسازی و آرایشی
در صنایع دارویی و آرایشی از اسید نیتریک در واکنشهای خاص سنتزی و کنترل pH استفاده میشود.
۶. صنعت رنگ و پلاستیک
برای تولید رنگهای نیترو و پلیمرهای خاص از این اسید استفاده میشود.
۷. کاربردهای تحقیقاتی
در محیطهای دانشگاهی و تحقیقاتی، اسید نیتریک بهعنوان یکی از مهمترین معرفها برای شناسایی و آنالیز فلزات مورد استفاده قرار میگیرد.
۸. صنعت الکترونیک
در تولید و شستشوی مدارهای الکترونیکی، از محلولهای رقیق اسید نیتریک برای پاکسازی سطح فلزات و زدودن ناخالصیها استفاده میشود.
مزایا و نقاط قوت اسید نیتریک قطران شیمی
-
کیفیت بالا: قطران شیمی با کنترل دقیق فرآیند تولید، محصولی با خلوص و پایداری مناسب ارائه میکند.
-
در دسترس بودن در بازار داخلی: نیاز به واردات کاهش یافته و خریداران میتوانند با هزینه کمتر، محصول مورد نیاز را تهیه کنند.
-
تنوع در گرید و حجم: امکان انتخاب بر اساس نوع مصرف (آزمایشگاهی، آموزشی یا صنعتی).
-
پشتیبانی فنی و تضمین کیفیت: ارائه اطلاعات فنی و برگه ایمنی (MSDS) برای استفاده ایمنتر از محصول.
-
پایداری و ماندگاری مناسب در صورت نگهداری اصولی.
معایب و محدودیتها
-
خاصیت خورندگی شدید که کار با آن را نیازمند تجهیزات حفاظتی میکند.
-
واکنشپذیری بالا که احتمال خطر در تماس با مواد ناسازگار را افزایش میدهد.
-
تغییر رنگ در اثر گذشت زمان به دلیل تجزیه جزئی به اکسیدهای نیتروژن.
-
نیاز به انبار ایمن و تهویه مناسب.
نکات ایمنی هنگام کار با اسید نیتریک
اسید نیتریک جزو مواد بسیار خطرناک و خورنده است. رعایت اصول ایمنی هنگام کار با این ماده کاملاً ضروری است.
-
همیشه از دستکش مقاوم در برابر مواد شیمیایی، عینک ایمنی و روپوش آزمایشگاهی استفاده کنید.
-
کار با اسید نیتریک باید در محیطی با تهویه مناسب یا در زیر هود آزمایشگاهی انجام شود.
-
در صورت تماس با پوست یا چشم، فوراً محل را با آب فراوان شستوشو دهید و به پزشک مراجعه کنید.
-
هرگز اسید نیتریک را با مواد آلی، فلزات فعال، بازهای قوی یا مواد قابل اشتعال مخلوط نکنید.
-
در هنگام رقیقسازی، همیشه اسید را به آب اضافه کنید، نه بالعکس، زیرا واکنش گرمازا است و میتواند باعث پاشش شود.
-
ظروف نگهداری باید دارای درپوش مقاوم و برچسب هشدار باشند.
-
از نگهداری در دمای بالا یا در معرض نور مستقیم خورشید خودداری کنید.
شرایط نگهداری اسید نیتریک
برای حفظ کیفیت و پایداری اسید نیتریک قطران شیمی باید شرایط نگهداری زیر رعایت شود:
-
در ظروف مقاوم به خوردگی مانند بطریهای پلیاتیلنی مخصوص یا شیشههای بوروسیلیکاتی نگهداری شود.
-
محیط نگهداری باید خشک، خنک و دارای تهویه مناسب باشد.
-
از تماس با نور مستقیم آفتاب جلوگیری شود تا از تجزیه و تغییر رنگ جلوگیری گردد.
-
نباید در کنار مواد ناسازگار مثل بازها، فلزات فعال، مواد آلی و مواد قابل اشتعال قرار گیرد.
-
هنگام انبارش، باید برچسب شامل نام ماده، غلظت، تاریخ تولید و هشدارهای ایمنی بهوضوح روی ظرف درج شده باشد.
راهنمای خرید اسید نیتریک قطران شیمی
در هنگام خرید این محصول به موارد زیر توجه کنید:
-
انتخاب گرید مناسب: برای مصارف تحقیقاتی از گرید آزمایشگاهی و برای استفاده در صنایع از نوع صنعتی استفاده کنید.
-
بررسی خلوص و غلظت: درصد خلوص (معمولاً ۶۵٪) باید با کاربرد مورد نظر هماهنگ باشد.
-
اطمینان از اعتبار تولیدکننده: قطران شیمی یکی از تولیدکنندگان معتبر داخلی است. خرید از نمایندگیهای رسمی، کیفیت و اصالت محصول را تضمین میکند.
-
بررسی تاریخ تولید و شرایط نگهداری: برای جلوگیری از تغییر رنگ و کاهش کیفیت، محصول تازه تولید شده خریداری کنید.
-
اطلاع از برگه ایمنی (MSDS): قبل از استفاده، اطلاعات ایمنی و نحوه کار با محصول را مطالعه کنید.
جمعبندی
اسید نیتریک قطران شیمی یکی از پرکاربردترین و مهمترین مواد شیمیایی در صنایع مختلف است. این اسید قوی و اکسیدکننده با فرمول HNO₃ در گریدهای آزمایشگاهی و صنعتی تولید و عرضه میشود. کیفیت بالا، خلوص مناسب، بستهبندی متنوع و دسترسی آسان از ویژگیهای اصلی این محصول است.
کاربردهای گسترده در تولید کود شیمیایی، مواد منفجره، صنایع فلزی، داروسازی و آزمایشگاهها، باعث شده اسید نیتریک به یکی از مواد کلیدی در فرآیندهای شیمیایی تبدیل شود. البته بهدلیل خاصیت خورندگی و خطرناک بودن، رعایت نکات ایمنی در هنگام کار با آن الزامی است.
با خرید از برند معتبر قطران شیمی، میتوانید از کیفیت و خلوص محصول اطمینان حاصل کرده و در پروژههای صنعتی و تحقیقاتی خود بهترین نتیجه را بگیرید.
آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای الزامی علامت گذاری شده اند *