آریاطب
تلگرام
زایلن یا گزیلول (Xylene / Xylol) یکی از مهم‌ترین حلال‌های آروماتیک در صنایع شیمیایی، رنگ‌سازی، چاپ و آزمایشگاه‌ها است. این ماده از خانواده‌ی هیدروکربن‌های آروماتیک با فرمول شیمیایی C₈H₁₀ بوده و در حالت معمولی به صورت مایع بی‌رنگ و شفاف مشاهده می‌شود.
زایلن قطران شیمی محصولی باکیفیت و خلوص بالا است که در گرید آزمایشگاهی و آموزشی عرضه می‌شود و به عنوان یکی از پرکاربردترین حلال‌های آلی در صنایع مختلف شناخته شده است.
شرکت قطران شیمی از تأمین‌کنندگان معتبر مواد شیمیایی در ایران است و زایلن این شرکت با کنترل دقیق کیفیت، بسته‌بندی ایمن و خلوص تضمین‌شده تولید و عرضه می‌شود.
مشخصات شیمیایی و فیزیکی زایلن (گزیلول)
-
فرمول مولکولی: C₈H₁₀
-
نام‌های دیگر: دی‌متیل بنزن، گزیلول، Xylene
-
جرم مولکولی: 106.17 گرم بر مول
-
شکل ظاهری: مایع شفاف، بی‌رنگ
-
بو: بوی شیرین و نافذ مشابه بنزین
-
چگالی: حدود 0.86 تا 0.87 گرم بر سانتی‌متر مکعب
-
نقطه جوش: ۱۳۷ تا ۱۴۰ درجه سانتی‌گراد
-
نقطه ذوب: حدود ۴۷- درجه سانتی‌گراد
-
حلالیت در آب: بسیار کم، تقریباً نامحلول
-
ویژگی اشتعال: مایع قابل اشتعال با بخارات انفجاری
زایلن در حالت تجاری معمولاً به صورت مخلوطی از سه ایزومر اصلی تولید می‌شود:
-
اُرتو-زایلن (o-Xylene)
-
متا-زایلن (m-Xylene)
-
پارا-زایلن (p-Xylene)
هرکدام از این ایزومرها خواص فیزیکی مشابه اما کاربردهای خاصی در صنایع مختلف دارند.
روش تولید زایلن
تولید صنعتی زایلن به‌طور عمده از فرآورده‌های نفتی صورت می‌گیرد. مراحل اصلی تولید عبارتند از:
-
تقطیر نفت خام:
بخش‌های سنگین نفت خام حاوی ترکیبات آروماتیک هستند. از این بخش‌ها بنزن، تولوئن و زایلن استخراج می‌شود. -
اصلاح کاتالیزوری (Catalytic Reforming):
در این مرحله ترکیبات غیرآروماتیک در حضور کاتالیزور به ترکیبات آروماتیک مانند زایلن تبدیل می‌شوند. -
جداسازی ایزومرها:
با تقطیر و فرایندهای جداسازی، سه ایزومر زایلن از یکدیگر جدا یا به نسبت‌های خاصی ترکیب می‌شوند. -
تصفیه نهایی:
در این مرحله ناخالصی‌ها مانند ترکیبات گوگردی یا اکسیژن‌دار حذف می‌گردند تا محصولی با خلوص بالا حاصل شود.
در تولید داخلی، شرکت‌هایی مانند قطران شیمی از روش‌های پیشرفته تصفیه و کنترل کیفیت برای عرضه‌ی زایلن با استاندارد آزمایشگاهی استفاده می‌کنند.
کاربردهای زایلن (گزیلول) قطران شیمی
زایلن یکی از پرمصرف‌ترین حلال‌ها در صنایع گوناگون است. در ادامه، مهم‌ترین کاربردهای این ماده را مرور می‌کنیم:
1. صنعت رنگ و رزین
زایلن در فرمولاسیون رنگ‌های صنعتی، رزین‌ها، لاک‌ها و تینرها به عنوان حلال اصلی استفاده می‌شود. قدرت حلالیت بالا باعث می‌شود ترکیبات پلیمری به خوبی در آن حل شوند.
2. صنعت چاپ و جوهرسازی
در تولید جوهر چاپ، زایلن به عنوان حلال برای کنترل ویسکوزیته و خشک شدن سریع‌تر مرکب‌ها به کار می‌رود.
3. صنعت چسب
زایلن یکی از اجزای مهم در ساخت چسب‌های صنعتی، به ویژه چسب‌های پایه‌پلیمری است و موجب پایداری ترکیب و بهبود چسبندگی می‌شود.
4. صنایع پتروشیمی
در فرآیندهای شیمیایی و پالایشگاهی، زایلن به عنوان ماده‌ی خام برای تولید انیدرید فتالیک و ترفتالیک اسید (که در تولید PET کاربرد دارند) به کار می‌رود.
5. صنایع نساجی
در بخش رنگرزی و شست‌وشوی پارچه، زایلن جهت حذف چربی‌ها و روغن‌های صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
6. صنعت داروسازی و آزمایشگاه‌ها
زایلن در آزمایشگاه‌ها برای شست‌وشوی شیشه‌آلات و استخراج مواد آلی کاربرد دارد. در بافت‌شناسی (Histology) نیز جهت پاک‌سازی پارافین از مقاطع بافتی استفاده می‌شود.
7. صنعت خودرو
در تولید رنگ بدنه خودروها، زایلن نقش حلال اصلی را ایفا می‌کند و موجب ایجاد سطحی صاف و براق در پوشش رنگ می‌شود.
8. پاک‌کننده صنعتی
به عنوان ماده‌ای قدرتمند برای حذف چربی‌ها، روغن‌ها و آلودگی‌های صنعتی از تجهیزات و سطوح فلزی به کار می‌رود.
مزایای استفاده از زایلن قطران شیمی
-
خلوص بالا و کنترل کیفیت دقیق
-
تولید داخلی با استانداردهای بین‌المللی
-
قدرت حلالیت بالا برای مواد آلی
-
مناسب برای استفاده در صنایع مختلف
-
بسته‌بندی ایمن و قابل نگهداری طولانی‌مدت
-
پایداری فیزیکی و شیمیایی مناسب
-
عرضه در گریدهای مختلف برای نیازهای گوناگون
نکات ایمنی در کار با زایلن
زایلن ماده‌ای اشتعال‌پذیر و نسبتاً سمی است، بنابراین رعایت موارد ایمنی ضروری است:
-
از تماس مستقیم با پوست و چشم جلوگیری کنید.
-
در محیط‌های بسته، تهویه مناسب برقرار باشد.
-
از ماسک فیلتر‌دار هنگام کار طولانی‌مدت استفاده کنید.
-
در محل نگهداری، دور از شعله، جرقه و حرارت زیاد باشد.
-
ظروف دربسته و مقاوم به حلال برای ذخیره‌سازی انتخاب شود.
-
هنگام نشت یا ریزش، سریعاً با مواد جذب‌کننده خشک (مانند خاک یا ماسه خشک) تمیز شود.
-
در تماس پوستی، محل را با آب و صابون به مدت حداقل ۱۵ دقیقه بشویید.
-
برای خاموش کردن آتش احتمالی، از کف ضدالکل یا پودر خشک استفاده کنید.
شرایط نگهداری زایلن قطران شیمی
-
در محیط خشک و خنک نگهداری شود.
-
از تابش مستقیم نور خورشید دور باشد.
-
ظروف نگهداری باید فلزی یا شیشه‌ای مقاوم باشند.
-
به دور از مواد اکسیدکننده نگهداری شود.
-
در صورت ذخیره‌سازی طولانی، بررسی دوره‌ای خلوص توصیه می‌شود.
-
برای انبارهای صنعتی، تهویه دائم و سیستم اعلام حریق ضروری است.
نحوه حمل و بسته‌بندی
زایلن قطران شیمی معمولاً در ظروف ۲.۵ لیتری گرید آزمایشگاهی عرضه می‌شود.
برای حمل صنعتی، از بشکه‌های فلزی یا ظروف پلی‌اتیلنی مقاوم استفاده می‌شود.
در حمل و نقل، باید برچسب هشدار اشتعال‌پذیری و الزامات ایمنی روی ظرف درج شود.
اثرات زیست‌محیطی زایلن
زایلن از جمله ترکیباتی است که در صورت رهاسازی در محیط، می‌تواند بر کیفیت هوا و آب تأثیر بگذارد. بخارات آن در هوا منتشر شده و ممکن است موجب آلودگی هوای محیطی شود. به همین دلیل:
-
از دفع زایلن در فاضلاب یا خاک باید خودداری شود.
-
در فرآیندهای صنعتی، سیستم بازیافت بخار زایلن (Vapor Recovery) به کار رود.
-
استفاده از فیلترهای کربنی در تهویه آزمایشگاه‌ها توصیه می‌شود.
نکات خرید زایلن (گزیلول) قطران شیمی
برای تهیه زایلن باکیفیت، رعایت چند نکته ضروری است:
-
از فروشگاه‌ها و نمایندگی‌های معتبر خرید کنید.
-
به گرید و نوع محصول (آزمایشگاهی یا صنعتی) توجه کنید.
-
آنالیز محصول (Certificate of Analysis) را از فروشنده دریافت کنید.
-
تاریخ تولید و انقضا را بررسی کنید.
-
از بسته‌بندی سالم و بدون نشتی اطمینان حاصل کنید.
-
هنگام خرید حجم بالا، مجوز حمل مواد خطرناک الزامی است.
مزایا و محدودیت‌ها
مزایا:
-
حلالیت بالا برای ترکیبات آلی
-
کاربرد گسترده در صنایع مختلف
-
پایداری شیمیایی در دمای اتاق
-
قیمت مناسب در مقایسه با حلال‌های مشابه
محدودیت‌ها:
-
سمیت متوسط برای انسان و محیط زیست
-
قابلیت اشتعال بالا
-
نیاز به تهویه مناسب در محیط کار
-
انحلال‌پذیری پایین در آب
آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای الزامی علامت گذاری شده اند *
یوتیوب مصرفی