اسید استیک قطران شیمی

اسید استیک یکی از مواد شیمیایی پایه و پرمصرف در صنایع مختلف است. این ترکیب که با نام‌های دیگری مانند «اتانوئیک اسید» یا «جوهر سرکه» نیز شناخته می‌شود، در دو نوع رقیق و غلیظ تولید می‌گردد. در حالت رقیق، همان ماده‌ای است که به‌عنوان سرکه در مصارف غذایی استفاده می‌شود، اما در حالت غلیظ یا خالص، به دلیل خاصیت خورندگی و واکنش‌پذیری بالا، در بسیاری از صنایع شیمیایی، دارویی و آزمایشگاهی کاربرد دارد.
در این مطلب قصد داریم به‌صورت جامع و تخصصی به معرفی اسید استیک قطران شیمی بپردازیم؛ از ویژگی‌ها و مشخصات فنی گرفته تا کاربردها، نکات ایمنی و روش خرید.

معرفی شرکت قطران شیمی و تولید اسید استیک

شرکت قطران شیمی یکی از تأمین‌کنندگان معتبر مواد شیمیایی در ایران است که سال‌ها در زمینه‌ی عرضه‌ی مواد اولیه‌ی صنعتی، آزمایشگاهی و تحقیقاتی فعالیت دارد. این شرکت با بهره‌گیری از مواد باکیفیت و استانداردهای کنترل کیفی دقیق، محصولات خود را در بسته‌بندی‌های ایمن و مناسب در اختیار مشتریان قرار می‌دهد.
اسید استیک قطران شیمی از جمله محصولات پرطرفدار این شرکت است که در گریدهای مختلف (آزمایشگاهی و صنعتی) تولید و عرضه می‌شود. این محصول به‌دلیل خلوص بالا، رنگ شفاف، بوی مشخص و واکنش‌پذیری کنترل‌شده، گزینه‌ای مطمئن برای بسیاری از صنایع به شمار می‌آید.

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اسید استیک قطران شیمی

اسید استیک، مایعی بی‌رنگ با بوی تند و نافذ است که شباهت زیادی به بوی سرکه دارد. این ترکیب در دمای معمولی به‌راحتی تبخیر می‌شود و در صورتی‌که خالص باشد، در دمای حدود ۱۶ درجه سانتی‌گراد منجمد می‌شود و ظاهری شبیه به یخ پیدا می‌کند. به همین دلیل، به نوع خالص آن «اسید استیک گلاسیال» گفته می‌شود.
از نظر شیمیایی، اسید استیک یک اسید ضعیف محسوب می‌شود، یعنی در محلول‌های آبی به‌طور کامل یونیزه نمی‌گردد، اما در عین حال خاصیت خورندگی قابل توجهی دارد.

برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن عبارت‌اند از:

• حالت فیزیکی: مایع بی‌رنگ با بوی تند

• فرمول شیمیایی: CH₃COOH

• جرم مولی: حدود ۶۰ گرم بر مول

• چگالی در دمای ۲۰ درجه سانتی‌گراد: حدود ۱٫۰۵ گرم بر سانتی‌متر مکعب

• نقطه ذوب: حدود ۱۶٫۶ درجه سانتی‌گراد

• نقطه جوش: حدود ۱۱۸ درجه سانتی‌گراد

• انحلال‌پذیری: کاملاً محلول در آب

• pH محلول غلیظ: حدود ۲ تا ۲٫۵

این ویژگی‌ها سبب شده‌اند اسید استیک به ماده‌ای پرکاربرد در واکنش‌های آلی و معدنی تبدیل شود.

انواع گریدهای اسید استیک قطران شیمی

اسید استیک در چند نوع گرید مختلف تولید و عرضه می‌شود. انتخاب نوع گرید به کاربرد موردنظر بستگی دارد.

۱. گرید صنعتی

گرید صنعتی اسید استیک قطران شیمی بیشتر در کارخانه‌ها و صنایع شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع دارای خلوص بالا (حدود ۹۸ تا ۹۹٫۸ درصد) است و در تولید مواد اولیه‌ی بسیاری از فرآورده‌های شیمیایی کاربرد دارد.

۲. گرید آزمایشگاهی

در گرید آزمایشگاهی، خلوص ماده بسیار بالا و میزان ناخالصی‌ها بسیار پایین است. این نوع برای استفاده در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، دانشگاهی و کنترل کیفیت مناسب است و از کیفیت بالایی برخوردار است.

۳. گرید غذایی

در گرید غذایی، اسید استیک به‌صورت رقیق‌شده و خالص برای مصارف خوراکی و صنایع غذایی تولید می‌شود. این نوع از استانداردهای خاص تغذیه‌ای پیروی می‌کند و به‌عنوان نگهدارنده یا تنظیم‌کننده‌ی اسیدیته در تولید سرکه، ترشیجات و کنسروها کاربرد دارد.

۴. اسید استیک گلاسیال (خالص)

این نوع، اسید استیک با خلوص تقریباً ۱۰۰ درصد است که به دلیل خاصیت منجمد شدن در دماهای پایین، به آن "گلاسیال" می‌گویند. این محصول بیشتر در واکنش‌های حساس و سنتزهای شیمیایی خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فرآیند تولید اسید استیک

در صنعت، اسید استیک معمولاً از طریق واکنش متانول با مونوکسید کربن تولید می‌شود. این واکنش در حضور کاتالیست‌های فلزی مانند رودیوم یا کبالت انجام می‌گیرد و به آن فرآیند «کربونیلاسیون متانول» گفته می‌شود.
در گذشته، تولید اسید استیک از طریق تخمیر بیولوژیکی اتانول انجام می‌گرفت، اما روش مدرن صنعتی بازدهی و خلوص بسیار بالاتری دارد.
پس از انجام واکنش، محصول به‌وسیله‌ی تقطیر و تصفیه نهایی، به اسید استیک خالص تبدیل می‌شود که برای استفاده در گریدهای مختلف آماده است.

خواص شیمیایی و واکنش‌پذیری

اسید استیک قطران شیمی ترکیبی واکنش‌پذیر است و در شرایط مختلف، می‌تواند در واکنش‌های گوناگون شرکت کند. مهم‌ترین ویژگی‌های شیمیایی آن عبارت‌اند از:

• در واکنش با الکل‌ها، استرهایی مانند اتیل استات و بوتیل استات تولید می‌کند.

• در حضور بازها، نمک‌های استات (مانند سدیم استات) تشکیل می‌دهد.

• در واکنش با انیدریدها و آلدهیدها، ترکیبات آلی متنوعی ایجاد می‌کند.

• در مجاورت اکسیدکننده‌های قوی، ممکن است دچار واکنش گرمازا و تولید دی‌اکسید کربن شود.

این خصوصیات باعث شده اسید استیک یکی از پایه‌ای‌ترین مواد در شیمی آلی محسوب شود.

کاربردهای اسید استیک قطران شیمی

۱. صنعت شیمیایی

بیشترین حجم مصرف اسید استیک در صنایع شیمیایی است. از آن برای تولید ترکیباتی مانند انیدرید استیک، استرها، استات‌ها، وینیل استات و بسیاری از مواد آلی دیگر استفاده می‌شود. این ترکیبات در ساخت چسب‌ها، رنگ‌ها، رزین‌ها، و پوشش‌های محافظ کاربرد دارند.

۲. صنعت غذایی

در صنایع غذایی، اسید استیک نقش نگهدارنده، تنظیم‌کننده‌ی pH و طعم‌دهنده را دارد. در تولید سرکه، سس‌ها، ترشی‌ها و کنسروها از آن استفاده می‌شود. اسید استیک خوراکی با نام افزودنی E260 شناخته می‌شود.

۳. صنعت داروسازی و آزمایشگاهی

در داروسازی، اسید استیک به‌عنوان حلال و ترکیب واسطه در تولید برخی داروها و مواد ضدعفونی‌کننده استفاده می‌شود. در آزمایشگاه‌ها نیز برای تنظیم اسیدیته، سنتز ترکیبات آلی و آماده‌سازی محلول‌های شیمیایی به‌کار می‌رود.

۴. صنعت نساجی و رنگرزی

در فرآیند رنگرزی پارچه‌ها، اسید استیک به‌عنوان تثبیت‌کننده رنگ و تنظیم‌کننده pH محلول رنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. وجود آن باعث تثبیت بهتر رنگ و افزایش دوام الیاف می‌شود.

۵. صنعت چرم و پلاستیک

در دباغی چرم و ساخت مواد پلاستیکی نرم، از اسید استیک برای بهبود انعطاف و کنترل واکنش‌های شیمیایی استفاده می‌شود.

۶. صنعت چسب، رنگ و رزین

در ساخت چسب‌ها، رنگ‌ها و رزین‌ها، اسید استیک نقش مهمی در کنترل غلظت، واکنش و زمان خشک شدن ایفا می‌کند.

۷. صنایع آب و فاضلاب

در تصفیه‌خانه‌ها از اسید استیک برای کنترل pH و حذف برخی یون‌های مزاحم استفاده می‌شود.

مزایا و ویژگی‌های برجسته اسید استیک قطران شیمی

۱. کیفیت بالا و خلوص قابل اطمینان: این محصول با استانداردهای کیفی آزمایشگاهی و صنعتی تولید می‌شود.
۲. انحلال‌پذیری بالا در آب: باعث می‌شود در فرآیندهای مختلف به‌راحتی مورد استفاده قرار گیرد.
۳. قابلیت واکنش بالا: به‌عنوان یکی از اسیدهای پایه در بسیاری از سنتزهای آلی به کار می‌رود.
۴. قیمت مناسب نسبت به سایر اسیدهای آلی: با توجه به تولید داخلی، قیمت آن مقرون‌به‌صرفه است.
۵. دسترسی آسان در بازار ایران: به دلیل عرضه توسط شرکت قطران شیمی و توزیع‌کنندگان متعدد، تأمین آن ساده است.

معایب و محدودیت‌ها

در کنار تمام مزایا، اسید استیک دارای برخی محدودیت‌ها نیز هست:

• خاصیت خورندگی بالا در غلظت زیاد

• نیاز به رعایت دقیق نکات ایمنی هنگام کار

• احتمال انجماد در دمای کمتر از ۱۶ درجه سانتی‌گراد

• حساسیت نسبت به فلزات و واکنش با مواد قلیایی

• لزوم استفاده از ظروف مقاوم به اسید در نگهداری و حمل‌ونقل

نکات ایمنی در استفاده از اسید استیک

اسید استیک غلیظ ماده‌ای خورنده و خطرناک است و باید با دقت استفاده شود. نکات زیر را همیشه رعایت کن:

• هنگام کار با آن، از دستکش، عینک محافظ و ماسک استفاده شود.

• در محیط‌های دارای تهویه مناسب کار شود تا بخارات متصاعد استنشاق نشود.

• از تماس مستقیم با پوست و چشم اجتناب گردد.

• در صورت تماس با پوست، فوراً محل تماس با مقدار زیادی آب شسته شود.

• از نگهداری در ظروف فلزی معمولی خودداری شود؛ ظروف شیشه‌ای یا پلاستیکی مقاوم مناسب‌تر هستند.

• دور از مواد قابل اشتعال، قلیاها و اکسیدکننده‌ها نگهداری شود.

• در انبار خشک، خنک و دور از تابش مستقیم نور آفتاب ذخیره گردد.

شرایط نگهداری و حمل‌ونقل

برای حفظ کیفیت و ایمنی، اسید استیک باید در محیطی با تهویه مناسب و دمای متعادل نگهداری شود. بسته‌بندی‌های مقاوم به اسید مانند بطری‌های پلی‌اتیلنی یا شیشه‌ای ضخیم برای آن مناسب است.
در زمان حمل‌ونقل، باید از بسته‌بندی‌های ایمن و مقاوم در برابر نشت استفاده شود. همچنین در حمل‌های صنعتی، معمولاً در گالن‌های ۲۰ لیتری یا بشکه‌های ۲۰۰ لیتری عرضه می‌گردد.

نحوه خرید اسید استیک قطران شیمی

برای خرید اسید استیک قطران شیمی، لازم است ابتدا نوع گرید موردنیاز خود را مشخص کنی. اگر برای آزمایشگاه یا پروژه تحقیقاتی است، گرید آزمایشگاهی مناسب‌تر است؛ اما برای مصارف صنعتی، گرید صنعتی مقرون‌به‌صرفه‌تر خواهد بود.

نکات کلیدی پیش از خرید:

1. بررسی تاریخ تولید و تاریخ انقضا

2. دریافت برگه آنالیز (COA) جهت اطمینان از خلوص

3. انتخاب بسته‌بندی مناسب با حجم مصرف

4. هماهنگی با تأمین‌کننده جهت نحوه حمل و شرایط دمایی

5. مقایسه قیمت با سایر برندهای داخلی و خارجی

شرکت قطران شیمی معمولاً محصولات خود را در حجم‌های متنوع، از بطری یک لیتری تا گالن‌های بزرگ صنعتی، عرضه می‌کند تا مشتریان بسته به نیاز خود بتوانند انتخاب کنند.

مقایسه با سایر برندها

در بازار ایران، تولیدکنندگان متعددی اسید استیک عرضه می‌کنند. با این حال، محصول قطران شیمی به دلیل ثبات کیفیت، دسترسی آسان و قیمت رقابتی، محبوبیت زیادی دارد. در مقایسه با برندهای خارجی، این محصول از نظر خلوص و عملکرد در آزمایش‌ها کاملاً رضایت‌بخش است و برای اکثر کاربردهای عمومی و تخصصی مناسب خواهد بود.

نکات مهم در هنگام کار با اسید استیک قطران شیمی

• پیش از باز کردن درب بطری، از سلامت بسته‌بندی مطمئن شو.

• همیشه مقدار کمی از اسید را به محلول‌ها اضافه کن، نه بالعکس، تا از پاشش جلوگیری شود.

• اگر در محیط بسته کار می‌کنی، تهویه‌ی هوا را افزایش بده.

• پس از استفاده، درب ظرف را محکم ببند تا از جذب رطوبت و تبخیر جلوگیری شود.

• از نگهداری طولانی‌مدت در دمای پایین خودداری کن تا محصول یخ نزند.

اهمیت اسید استیک در صنایع ایران

در حال حاضر، اسید استیک یکی از مواد کلیدی در صنایع شیمیایی و پتروشیمی ایران است. این ترکیب در تولید مواد اولیه‌ی مهمی مانند استات‌ها، وینیل استات و استرها نقش دارد و بخشی از زنجیره‌ی تولید چسب‌ها، پوشش‌ها و محصولات پلیمری را تشکیل می‌دهد.
از آن‌جا که تولید داخلی اسید استیک در ایران توسط شرکت‌های پتروشیمی انجام می‌شود، دسترسی به آن آسان‌تر و قیمت آن نسبت به محصولات وارداتی مناسب‌تر است. برند قطران شیمی نیز با عرضه‌ی محصولی باکیفیت، بخش قابل‌توجهی از نیاز بازار داخلی را تأمین می‌کند.

جمع‌بندی

اسید استیک قطران شیمی یک ترکیب اسیدی با خلوص بالا و کاربردهای بسیار گسترده در صنایع مختلف است. این ماده در حالت خالص، مایعی بی‌رنگ، خورنده و با بوی تند است و در صورت رقیق شدن، به‌عنوان سرکه در مصارف غذایی به کار می‌رود.

اگر قصد خرید اسید استیک داری، توجه به نکات زیر ضروری است:

• انتخاب گرید مناسب بر اساس نوع مصرف

• بررسی خلوص و دریافت برگه آنالیز

• رعایت نکات ایمنی هنگام مصرف

• نگهداری در دمای مناسب و ظروف مقاوم به اسید

• خرید از تأمین‌کننده معتبر مانند قطران شیمی

در مجموع، اسید استیک قطران شیمی به‌دلیل کیفیت بالا، قیمت مناسب، بسته‌بندی ایمن و خلوص قابل‌اعتماد، یکی از گزینه‌های اصلی و اقتصادی برای مصارف صنعتی و آزمایشگاهی در ایران به شمار می‌آید.