پیپرازین خشک

پیپرازین خشک که با نام علمی Piperazine Anhydrous شناخته می‌شود، یک ترکیب آلی از خانواده‌ی آمین‌ها است. ساختار آن شامل یک حلقه‌ی شش‌عضوی با دو اتم نیتروژن در موقعیت‌های مخالف حلقه است. این ترکیب در حالت خالص به‌صورت جامد سفید، بی‌بو یا دارای بوی ضعیف آمینی دیده می‌شود. واژه‌ی «خشک» یا «آنهیدروز» نشان می‌دهد که این ماده فاقد مولکول آب در ساختار خود است، در نتیجه برای واکنش‌های حساس به رطوبت بسیار مناسب است.

پیپرازین به‌دلیل خاصیت بازی بالا، در واکنش‌های شیمیایی به‌عنوان یک باز قوی و گاهی به‌عنوان نوکلئوفیل به کار می‌رود. این ترکیب به‌راحتی در آب و الکل‌ها حل می‌شود و در دمای حدود ۱۰۶ درجه سانتی‌گراد ذوب و در حدود ۱۴۶ درجه سانتی‌گراد به جوش می‌آید. وزن مولکولی آن برابر با ۸۶٫۱۴ گرم بر مول است و چگالی تقریبی آن ۱٫۰۳ گرم بر سانتی‌متر مکعب است.

کاربردهای پیپرازین خشک در صنایع مختلف

پیپرازین خشک یکی از مواد پایه‌ای است که در تولید صدها ترکیب آلی و دارویی نقش دارد.
در ادامه مهم‌ترین کاربردهای آن را مرور می‌کنیم.

در صنعت داروسازی، پیپرازین یکی از اجزای اصلی در سنتز داروهای ضد انگل به‌ویژه در درمان آلودگی‌های کرمی روده‌ای محسوب می‌شود. مشتقات آن مانند پیپرازین‌سیتریت و پیپرازین‌فسفات از جمله داروهای شناخته‌شده ضد کرم هستند که در دامپزشکی و پزشکی انسانی استفاده می‌شوند. علاوه بر آن، بسیاری از داروهای ضدافسردگی، ضدروان‌پریشی و آنتی‌هیستامین‌ها در ساختار شیمیایی خود حلقه‌ی پیپرازینی دارند که باعث افزایش پایداری و فعالیت دارویی آن‌ها می‌شود.

در صنعت پلیمر و رزین، پیپرازین به‌عنوان عامل شبکه‌ساز و سخت‌کننده در تولید رزین‌های اپوکسی، پلی‌آمید و پلی‌یورتان به کار می‌رود. وجود گروه‌های آمینی فعال در ساختار پیپرازین باعث می‌شود در واکنش‌های پلیمریزاسیون نقش مؤثری در ایجاد پیوندهای عرضی ایفا کند. این ویژگی موجب افزایش مقاومت مکانیکی و حرارتی مواد حاصل می‌شود.

در صنایع شیمیایی عمومی، از پیپرازین خشک برای تولید مواد میانی مورد استفاده در سنتز ترکیبات آلی، بازهای آمینی و عوامل کمپلکس‌کننده استفاده می‌شود. این ترکیب همچنین در ساخت حلال‌ها، مواد ضد خوردگی و ترکیبات پایدارکننده‌ی pH به کار می‌رود.

در کشاورزی، پیپرازین پایه‌ی بسیاری از سموم دفع آفات، قارچ‌کش‌ها و حشره‌کش‌های مدرن است. توانایی آن در واکنش با گروه‌های آلی فعال باعث می‌شود ترکیبات جدیدی با خاصیت بیولوژیکی بالا از آن مشتق شود.

در زمینه پژوهشی و دانشگاهی نیز، پیپرازین خشک به‌عنوان عامل تنظیم‌کننده‌ی pH و باز آلی در بسیاری از آزمایش‌های شیمی آلی و بیوشیمیایی استفاده می‌شود. به‌ویژه در سنتز ترکیبات حساس به رطوبت، فرم خشک آن اهمیت زیادی دارد.

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی پیپرازین خشک

پیپرازین خشک از نظر ظاهری به‌صورت پودر سفید یا بلورهای بی‌رنگ است و بوی خفیف آمینی دارد. در برابر نور و حرارت پایدار است اما در مجاورت رطوبت هوا تمایل به جذب آب و تبدیل به فرم هیدراته دارد. از این‌رو باید در ظروف دربسته و در محیط خشک نگهداری شود. در آب و الکل‌ها کاملاً محلول است و در حلال‌های غیرقطبی مانند بنزن و کلروفرم انحلال‌پذیری کمتری دارد.

از نظر واکنش‌پذیری، پیپرازین در واکنش‌های آلکیلاسیون، آسیلاسیون و سایر فرآیندهای آلی شرکت می‌کند و می‌تواند ترکیبات متنوعی را تولید کند. همین ویژگی آن را به یک جزء حیاتی در سنتز آلی تبدیل کرده است.

نکات ایمنی و نگهداری پیپرازین خشک

پیپرازین خشک جزو مواد با خطر متوسط است، اما تماس مستقیم با پوست یا چشم می‌تواند باعث تحریک شود. استنشاق بخارات یا گرد آن ممکن است منجر به سرفه، تحریک گلو یا احساس سوزش در مجاری تنفسی گردد. بنابراین هنگام کار با این ماده استفاده از عینک ایمنی، دستکش نیتریلی، ماسک و هود شیمیایی الزامی است.

در صورت تماس پوستی باید محل آلوده با آب و صابون فراوان شسته شود و در صورت تماس با چشم، چشم‌ها بلافاصله با آب جاری شست‌وشو داده شده و در صورت نیاز به پزشک مراجعه شود.

نگهداری این ماده باید در ظروف پلی‌اتیلن مقاوم در برابر مواد شیمیایی، در مکان خشک، خنک و دور از منابع حرارتی صورت گیرد. تماس آن با مواد اکسیدکننده قوی یا اسیدهای معدنی باید اجتناب شود. بسته‌بندی‌های معمول این محصول در بطری‌های ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ گرمی برای گرید آزمایشگاهی و کیسه‌های چندکیلویی برای گرید صنعتی ارائه می‌شوند.

معرفی اسید استیک قطران شیمی تجهیز

اسید استیک یکی از مهم‌ترین ترکیبات آلی در صنایع شیمیایی جهان است. این ماده که با نام‌های جوهر سرکه یا اسید اتانوئیک نیز شناخته می‌شود، مایعی بی‌رنگ با بوی تند و نافذ است. شکل خالص و غلیظ آن را اسید استیک گلاسیال می‌نامند که در غلظت‌های بالای ۹۹ درصد عرضه می‌شود.

فرمول مولکولی این ترکیب CH₃COOH است و جرم مولی آن حدود ۶۰ گرم بر مول می‌باشد. اسید استیک در دمای ۱۶٫۶ درجه سانتی‌گراد منجمد شده و در دمای ۱۱۸ درجه به جوش می‌آید. چگالی آن در دمای ۲۰ درجه سانتی‌گراد تقریباً ۱٫۰۵ گرم بر سانتی‌متر مکعب است. این ترکیب به‌طور کامل در آب و اغلب حلال‌های قطبی محلول است و به دلیل خاصیت اسیدی و حلالیت بالا، در بسیاری از واکنش‌های آلی به‌عنوان ماده‌ی پایه به کار می‌رود.

کاربردهای صنعتی و آزمایشگاهی اسید استیک

در صنایع شیمیایی، اسید استیک یکی از مواد اولیه‌ی کلیدی در تولید استرها، استات‌ها و آنیدرید استیک است. این ترکیبات در ساخت رنگ، چسب، پوشش‌ها، پلاستیک‌ها و داروها استفاده می‌شوند.

در صنایع غذایی، اسید استیک در گرید خوراکی به‌عنوان افزودنی، نگهدارنده و تنظیم‌کننده‌ی pH به کار می‌رود. این ماده همان ترکیب اصلی در سرکه است که در غلظت حدود پنج درصد در آشپزی مصرف می‌شود.

در صنعت نساجی، اسید استیک نقش مهمی در فرآیند رنگرزی و تنظیم pH حمام رنگ دارد. در چرم‌سازی نیز برای عملیات پرداخت و تثبیت رنگ به کار می‌رود.

در صنایع داروسازی، این ترکیب به‌عنوان حلال و پیش‌ماده در سنتز مواد فعال دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین در تولید استات‌های فلزی و نمک‌های آلی کاربرد دارد.

در بخش کشاورزی، از محلول‌های رقیق اسید استیک برای ضدعفونی ابزار، تنظیم pH خاک و حذف علف‌های هرز در شرایط کنترل‌شده استفاده می‌شود.

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اسید استیک

اسید استیک ماده‌ای خورنده و فرار است که در دماهای معمولی بوی تند سرکه از خود متصاعد می‌کند. در غلظت‌های پایین‌تر بی‌خطرتر است، اما در غلظت بالا می‌تواند موجب سوختگی پوست و چشم شود. به‌دلیل نقطه اشتعال نسبتاً پایین، باید از منابع حرارتی دور نگهداری شود.

در واکنش‌های شیمیایی، این اسید به‌عنوان دهنده پروتون قوی عمل می‌کند و در واکنش‌های استری‌سازی و آسیلاسیون کاربرد زیادی دارد.

از لحاظ گرید، قطران شیمی تجهیز اسید استیک را در سه نوع آزمایشگاهی، صنعتی و خوراکی تولید و عرضه می‌کند. گرید آزمایشگاهی با خلوص بالای ۹۹ درصد برای مصارف پژوهشی و دانشگاهی مناسب است، در حالی‌که گرید صنعتی برای کاربردهای عمومی و تولیدی استفاده می‌شود. در صنایع غذایی، تنها گرید خوراکی مجاز است که دارای خلوص و کنترل کیفی خاصی است.

نکات ایمنی و نحوه نگهداری اسید استیک

اسید استیک جزو مواد خورنده است و باید با احتیاط کامل استفاده شود. تماس مستقیم آن با پوست باعث سوختگی شیمیایی می‌شود و بخارات غلیظ آن می‌تواند چشم و سیستم تنفسی را تحریک کند. هنگام کار با این ماده استفاده از دستکش مقاوم، عینک ایمنی، ماسک فیلتر‌دار و روپوش آزمایشگاهی الزامی است.

در صورت تماس با پوست یا چشم، ناحیه باید فوراً با آب فراوان شسته شود و در صورت تداوم سوزش، مراجعه به پزشک ضروری است. این ماده باید در ظروف مقاوم به اسید، در محیط خنک و دارای تهویه مناسب نگهداری شود. ذخیره‌سازی آن در کنار مواد قلیایی یا اکسیدکننده‌ها خطرناک است.

در آزمایشگاه‌ها و انبارها، استفاده از تهویه مناسب، درج برچسب هشدار بر روی ظروف و کنترل دما از نکات اساسی ایمنی محسوب می‌شود.

خرید و قیمت‌گذاری در بازار ایران

قیمت پیپرازین خشک و اسید استیک بسته به گرید، خلوص، حجم سفارش و نوسانات بازار ارز متغیر است. محصولات شرکت قطران شیمی تجهیز معمولاً در مقایسه با برندهای خارجی مانند Merck یا Sigma قیمت پایین‌تری دارند، در حالی که کیفیت قابل قبول و استانداردی برای مصارف صنعتی و آزمایشگاهی ارائه می‌دهند.

هنگام خرید این مواد، توجه به تاریخ تولید، گرید محصول، وجود برگه‌ی مشخصات فنی (COA) و برگه‌ی ایمنی (SDS) ضروری است. در صورت استفاده از مواد در فرآیندهای حساس دارویی یا غذایی، باید حتماً از گرید مناسب استفاده شود.

مقایسه کیفیت محصولات قطران شیمی تجهیز با برندهای بین‌المللی

در مقایسه با برندهای معتبر جهانی، محصولات قطران شیمی تجهیز از نظر خلوص در محدوده‌ی ۹۸ تا ۹۹٫۵ درصد قرار دارند که برای بیشتر کاربردهای صنعتی و آزمایشگاهی مناسب است. مزیت اصلی این محصولات در دسترسی آسان، خدمات پس از فروش داخلی و قیمت اقتصادی است. در حالی که برندهای خارجی معمولاً هزینه بالاتری دارند و در برخی موارد به‌سختی در بازار ایران یافت می‌شوند.

نکات نگهداری و انبارداری

هر دو ماده باید در مکان خشک، خنک و دارای تهویه مناسب نگهداری شوند. ظروف باید کاملاً دربسته، مقاوم در برابر خوردگی و دارای برچسب مشخصات باشند. از تماس این مواد با شعله، حرارت یا نور مستقیم خورشید باید خودداری شود. انبار باید مجهز به سیستم تهویه مناسب و وسایل اطفای حریق مخصوص مواد شیمیایی باشد.